بدترين دشمنان

1 - پرسيدم مولاى من ! به عنوان اولين سوال بفرمائيد. بدترين دشمنان آدمى چه كسى است ؟
قال على عليه السلام : اعدا عدو المرء غضبه و شهوته فمن ملكهما عظمت درجته و بلغ غايته .
در پاسخ فرمودند دشمن ترين دشمنان انسان ، خشم و شهوت او است كه اگر بر اين دو پيروز شود و آنها را در اختيار خود گيرد مقام و منزلتش بزرگ گردد و به مراد خويش برسد.
2 - پرسيدم سرورم ، آيا دشمن ديگرى نيز وجود دارد كه انسان مراقب او باشد؟
فرمودند: بله ، دشمن خطرناكى كه اگر مواظب او نباشى نابودت مى كند.
قال عليه السلام : هواك اعدا عليك من كل عدو فاغلبه و الا اهلكك . (1)
حضرت فرمودند: هواى نفس تو از هر دشمنى خطرناكتر است ، سعى كن حتما بر او غالب شوى وگرنه ترا به هلاكت مى رساند. (زيرا منشاء فتنه ها، فسادها، ظلمها، غيبت كردنها، تهمت زدنها، آبروريزيها، جناح بنديها، جنگها، قتلها، اختلافها، همه اينها هواى نفس و خواهشها و تمايلات نفسانى است و لذا مبارزه با همچو دشمنى بر همه لازم است و لحظه اى نبايد از او غافل شد.)
3 - پرسيدم : مولاى من بفرماييد نشانه دشمنان برونى چيست و چگونه بايد آنها را شناخت ؟
قال عليه السلام : من لا يمال فهو عدوك .
كسى كه نسبت به تو و خوشبختى تو بى تفاوت است ؛ او دشمن تو است .
4 - پرسيدم : نشانه ديگرى بيان فرماييد.
قال عليه السلام : من ساتر غيبك و عابك فى عيبك فهو العدو فاحذره . (2)
حضرت فرمود: هر كه عيب تو را از تو پوشاند و در غيابت ، غيبت تو را بگويد او دشمن است از او پرهيز كن .
5 - پرسيدم : اصولا دشمنى كردن با مردم كار درستى است ؟
فرمود: من عادى الناس استثمر الندامه . (3)
(هرگز دشمنى كردن ، به سود انسان نخواهد بود و انسان تا مى تواند نبايد با مردم دشمنى كند زيرا):
هر كه با مردم دشمنى كند، ميوه دشمنى خواهد چيد (غررالحكم )
6 - گفتم با دشمن چگونه بايد برخورد كرد؟
قال عليه السلام : من استصلح عدوه زاد فى عدده . (4)
حضرت پاسخ داد در صدد اصلاح و ساختن او باش زيرا هر كه دشمن خود را اصلاح نمايد بر عده و نيروى خود افزوده است .
7 - گفتم : چگونه دشمن را اصلاح كنم ؟
فقال عليه السلام : الاستصلاح للاعداء بحسن الفقال و جميل الافعال اهون من مغالبتهم بمضيض القتال .
حضرت فرمود بصلاح آوردن دشمنان با نيكى گفتار و زيبايى كردار (است كه اين ) بهتر و آسان تر است از برخورد با آنها و يا غلبه بر آنها با درد و مصيبت جنگ .
8 - گفتم : آيا مى شود به دشمن اطمينان كرد؟
قال عليه السلام : لا تامن عدوا و ان شكر.
آقا فرمودند: هرگز به دشمن اعتماد مكن هر چند اظهار دوستى و سپاسگزارى كند.
9 - پرسيدم : سرورم اگر دشمن ضعيف بود چه ؟
قال عليه السلام : لا مستصغرن عدوا و ان ضعف .
فرمودند: هيچ دشمنى را كوچك مشمار هر چند ضعيف و ناتوان باشد.

پاورقی

1- غرر الحكم .
2- غرر الحكم .
3- غررالحكم .
4- غررالحكم .