كلمه 25:

متن حديث :
اول عوض الحليم من حلمه ان الناس انصاره على الجاهل.72
ترجمه :
اول عوضى كه حاصل مى‏شود شخص بردبار را بسبب حلمش آن است كه مردمان يارى كننده اويند بر نادانان و آن كسى كه بر او سفاهت و بيخردى كرده و اين مطلب موافق تجربه است بهمين معنى است قول آنجناب: و بالحلم عن السفيه يكثر الانصار عليه.73
يعنى بسبب حلم كردن از نادان بسيار ميكند براى خود يارى كنندگان بر آنرا.74
گويند انوشيروان از بوذر جمهر پرسيد كه حلم چيست گفت حلم نمك خوان اخلاق است كه چون حروف آن را برگردانند ملح شود چنانكه هيچ طعامى بدون ملح مزه ندهد خلقى بى‏حلم جمال ننمايد.

با تو گويم كه چيست غايت حلم كم مباش از درخت سايه فكن هر كه بخراشدت جگر بجفا 

  هر كه زهرت دهد شكر بخشش هر كه سنگت زند ثمر بخشش همچو كان كريم زر بخشش

قال (عليه السلام) الحلم غطاء ساتر والعقل حسام باتر فاستر خلل خلقك بحلمك و قاتل هواك بعقلك.75
يعنى اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود كه حلم پوشش ستر كننده است و عقل شمشير برنده است پس بپوشان رخنه خلق خود را بحلم و قتال كن با هوى و هوس خود بشمشير عقل خود.

پاورقی

72) نهج البلاغه ص 1179 حكمت 197.
73) نهج البلاغه 1185 حكمت 215.
74) قال عليه السلام: رب كلمة يجترعها مخافة ما هوشر منها و كفى بالحلم ناصراً / يعنى چه بسا كلمه‏اى را شخص بردبار فرو مى‏خورد از ترس بدتر از آن و بردبارى بس است از حيث يارى كردن.
شرح نهج البلاغه ص 20/264 حكمت 87.
75) نهج البلاغه ص 1285 حكمت 416 و در اين چاپ حسام قاطع است.