سخنان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در آخرين لحظات

گريه حضرت زهرا عليها السّلام هنگام وفات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله‏

سليم مى ‏گويد: از سلمان فارسى شنيدم كه مى‏ گفت: در مرضى كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از دنيا رفت نزد آن حضرت نشسته بودم. حضرت زهرا عليها السّلام وارد شد و چون حال ضعف پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را ديد بغض گلويش را گرفت به طورى كه اشك بر گونه ‏هايش جارى شد.

پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: دخترم، چرا گريه مى ‏كنى؟ عرض كرد: يا رسول اللَّه، بعد از تو بر خودم و بر فرزندانم از بى ‏اعتنائى مردم و تضييع حقّمان مى‏ ترسم.

آل محمد عليهم السّلام منتخبين خدا در زمين‏

پيامبر صلى اللَّه عليه و آله در حالى كه چشمانش اشك آلود شده بود فرمود: اى فاطمه، مگر نمى‏دانى ما اهل بيتى هستيم كه خداوند براى ما آخرت را بر دنيا ترجيح داده و فنا را بر همه خلقش حتمى نموده است.

خداوند تبارك و تعالى توجّهى به زمين نمود و مرا از ميان آنان انتخاب كرد و به پيامبرى برگزيد. سپس براى بار دوم توجّهى به زمين نمود و همسر تو را انتخاب كرد، و به من دستور داد تا تو را به ازدواج وى در آورم، و او را بعنوان برادر و وزير و وصىّ و جانشين خود در امّتم قرار دهم.

پس پدر تو بهترين انبياء و رسولان خداوند است، و شوهر تو بهترين اوصياء و وزيران است، و تو اوّل كسى از خاندان من هستى كه به من ملحق مى ‏شوى.

سپس خداوند توجّه سومى به زمين كرد و تو را و يازده نفر از فرزندانت و فرزندان برادرم و شوهرت را كه از نسل تو هستند1 انتخاب نمود.

معرفى دوازده امام عليهم السّلام‏

پس تو سيّده زنهاى اهل بهشت هستى، و دو پسرت حسن و حسين دو آقاى جوانان اهل بهشتند، و من و برادرم و يازده امام- كه جانشينان من تا روز قيامت هستند- همگى هدايت‏ كننده و هدايت‏ شده‏ ايم.

اوّلين نفر از جانشينان پس از برادرم، حسن است و بعد از او حسين و سپس نه نفر از فرزندان حسين، كه در بهشت در يك منزل خواهند بود. منزلى از منزل من به خدا نزديك‏تر نيست 2، و سپس منزل ابراهيم و آل ابراهيم است.

كرامت خداوند به حضرت زهرا عليها السّلام‏

دخترم، آيا نمى ‏دانى از جمله كرامت‏هاى خداوند بر تو آن است كه تو را به ازدواج بهترين امتم و بهترين اهل بيتم در آورده است. او كه در قبول اسلام از همه پيشتر، در حلم و بردبارى از همه بالاتر، در علم از همه بيشتر، روحش از همه بزرگوارتر، زبانش راستگوتر، قلبش شجاعتر، دستش بخشنده‏تر، نسبت به دنيا از همه زاهدتر، و در كوشش و جديّت از همه شديدتر است.

حضرت زهرا عليها السّلام از آنچه پدرش فرمود مسرور و خوشحال شد.

فضائل اختصاصى امير المؤمنين عليه السّلام‏

سپس پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به حضرت زهرا عليها السّلام فرمود: على بن ابى طالب هشت دندان برنده و شكافنده 3 دارد و مناقبى دارد كه هيچ يك از مردم ندارند:

ايمان او به خدا و رسولش قبل از هر كسى، كه احدى از امّتم در اين باره بر او سبقت نگرفته است. علم او به كتاب خدا و سنّتم كه احدى از امّت بجز همسرت همه علم مرا نمى ‏داند، چرا كه خداوند علمى را به من آموخته است كه غير از من و او آن را نمى‏ داند، و به ملائكه و پيامبرانش هم نياموخته و فقط به من آموخته، و مرا امر كرده كه آن را به على بياموزم و من اين كار را انجام دادم. بنا بر اين هيچ كس از امتم همه علم و فهم و حكمت مرا به طور كامل غير او نمى ‏داند. ديگر اينكه تو اى دخترم همسر او هستى، و دو پسرش حسن و حسين نوه‏ هاى من هستند و آنها دو سبط امّتم هستند. و امر به معروف و نهى از منكر او، و اينكه خداوند- جلّ ثنائه- به او حكمت و حلّ و فصل بين حقّ و باطل را4 آموخته است.

فضائل اختصاصى اهل بيت عليهم السّلام‏

دخترم، ما اهل بيتى هستيم كه خداوند هفت چيز به ما عطا كرده كه به احدى از اوّلين و آخرين بجز ما عطا نكرده است: من آقاى پيامبران و مرسلين و بهترين آنانم، و جانشين من بهترين جانشينان است، و وزيرم بعد از من بهترين وزيران است، و شهيد ما بهترين شهيدان است، كه مقصود عمويم حمزه است.

حضرت زهرا عليها السّلام عرض كرد: يا رسول اللَّه، آيا او آقاى شهيدانى است كه همراه تو كشته شده‏ اند؟ فرمود: نه، بلكه آقاى شهيدان از اوّلين و آخرين- بجز انبياء و اوصياء- است 5.

و جعفر بن ابى طالب6 كه دو بار هجرت نمود 7 و صاحب دو بال خونين است كه با آنها در بهشت همراه ملائكه پرواز مى ‏كند. و دو پسرت حسن و حسين دو سبط امّتم و دو آقاى جوانان اهل بهشتند. قسم به آنكه جانم بدست اوست، از ماست مهدى اين امت كه خداوند به وسيله او زمين را پر از عدل و داد مى ‏كند همان طور كه از ظلم و ستم پر شده باشد.

درجات هر يك از اهل بيت عليهم السّلام‏

حضرت زهرا عليها السّلام عرض كرد: يا رسول اللَّه، كداميك از اينان كه نام بردى افضل‏ اند؟
پيامبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: برادرم على افضل امّتم است. حمزه و جعفر، اين دو افضل امت من بعد از على و تو و دو پسر و نوه ‏ام حسن و حسين و جانشينان از فرزندان اين پسرم هستند- و پيامبر صلى اللَّه عليه و آله با دست اشاره به امام حسين عليه السّلام فرمودند- و مهدى از ايشان است. آنكه قبل از (مهدى) است از او افضل است. اوّلى كه مقدم است افضل از مؤخّر است، زيرا امام او است و اين وصىّ آن است 8

9. ما اهل بيتى هستيم كه خداوند براى ما آخرت را بر دنيا ترجيح داده است.

پيشگوئى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از مظلوميّت امير المؤمنين عليه السّلام‏

سپس پيامبر صلى اللَّه عليه و آله به فاطمه و همسر او و دو پسرش نگاهى كرد و فرمود: اى سلمان، خدا را شاهد مى‏ گيرم كه من با كسانى كه با اينان بجنگند روى جنگ دارم و با كسانى كه با اينان روى صلح داشته باشند روى صلح دارم. بدانيد كه اينان در بهشت همراه منند.

سپس پيامبر صلى اللَّه عليه و آله رو به على عليه السّلام كرد و فرمود: يا على تو بزودى بعد از من، از قريش و متحدشدنشان بر عليه تو و ظلمشان بر تو سختى خواهى كشيد. اگر بر عليه آنان يارانى يافتى با آنان جهاد كن و با مخالفين خود به وسيله موافقينت جنگ كن، و اگر يارى نيافتى صبر كن و دست خود را نگهدار و با دست خويش خود را در هلاكت مينداز. تو نسبت به من بمنزله هارون نسبت به موسى هستى، و تو از هارون اسوه و روش خوبى خواهى داشت كه به برادرش موسى گفت: إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِي10، اين قوم مرا ضعيف شمردند و نزديك بود مرا بكشند».

روايت از كتاب سليم:
1. بحار: ج 28 ص 54 ح 22.

روايت با سند به سليم:
1. كمال الدين: ج 1 ص 262.
2. الصراط المستقيم (بياضى): ج 2 ص 119.
روايت از غير سليم:
1. كفاية الاثر: ص 62.
2. امالى شيخ طوسى: ج 1 ص 154.
3. امالى شيخ طوسى: ج 2 ص 219.
4. ارشاد القلوب: ج 2 ص 419.
5. ملحقات احقاق الحق: ج 9 ص 262.

• 1. يعنى اين انتخاب‏شدگان كسانى‏ اند كه پدرشان على عليه السّلام و مادرشان فاطمه عليها السّلام باشد. و بنا بر اين شامل ساير فرزندان امير المؤمنين عليه السّلام كه از همسران ديگر حضرت بوده ‏اند نمى‏ شود.
• 2. منظور در اينجا يا منزلت و مقام بهشتى حضرت است كه از همه نزد خداوند مقرب‏تر است، و يا منزل و خانه بهشتى است كه از نظر شرائط معنوى و محبوبيت به درگاه الهى بر سايرين برترى دارد.
• 3. دندان برنده و شكافنده كنايه از فضائلى است كه هر دشمنى با شنيدن آن به زانو در مى‏ آيد و تسليم مى‏ شود.
• 4. كلمه «فصل الخطاب» داراى معناى دقيقى است، ولى اجمالا مراد علمى است كه به وسيله آن حكم قطعى بين حق و باطل صادر مى‏شود و شبهه و شكى نمى ‏ماند.
• 5. منظور اين است كه انبياء و اوصياء و بخصوص چهارده معصوم عليهم السّلام قابل مقايسه با ديگران نيستند، و روايات متواتر وارد شده كه حضرت امام حسين عليه السّلام آقاى شهيدان اوّلين و آخرين است.
• 6. از اينجا عطف به فضائل هفت‏گانه اهل بيت عليهم السّلام است كه فرمود: شهيد ما (يعنى حمزه) بهترين شهيدان است. ذكر حمزه و جعفر هم قبل از امام حسن و امام حسين عليهما السّلام به خاطر تقدم زمانى است چنان كه در دنباله حديث روشن است.
• 7. حضرت جعفر بن ابى طالب يك بار از مكه به حبشه هجرت كرد و يك بار هم از حبشه بازگشت و به مدينه هجرت نمود.
• 8. با توجه به اينكه همه چهارده معصوم عليهم السّلام نور واحد هستند فضيلت هر يك بر ديگرى با توجه به جوانب وجودى و خصايص هر يك از ايشان است، و ممكن است هر يك از جهتى فضيلت داشته باشند.
• 9. حضرت مهدى عليه السّلام از جهاتى بر ساير ائمه عليهم السّلام فضيلت دارد، و در عين حال ائمه قبل از جهت تقدم در امامت بر آن حضرت فضيلت دارند. همه اين فضائل يك جنبه ظاهرى است و به مسأله نور واحد بودن ايشان ربطى ندارد.
• 10. سوره اعراف: آيه 150