معرفی اجمالی کتاب پاسخ به دو شبهه پيرامون غدير

 پاسخ به دو شبهه پیرامون غدیر، استاد شیخ محمد جعفر طبسی، ترجمۀ عبد الله امینی پور، مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، 1391ش، قم.

این کتاب خلاصه و ترجمۀ دو کتاب «الإمام امیرالمؤمنین یوم الغدیر فی الغدیر أم فی یمن» و «اللهم وال من والاه و عاد من عاداه کلام النبی لا من زیاده الناس» است.

در کتاب اول نویسنده به دنبال اثبات این است که علی علیه السلام در واقعه غدیر در غدیر حاضر بوده و در یمن نبوده است.

در کتاب دوم نیز با آوردن مستندات فراوان از علمای اهل سنت، اثبات می شود که جمله "اللهم وال من والاه ..." که در خطبه غدیر مطرح شده است، برخلاف ادعای شبهه افکنان، از کلام رسول خدا است و مردم آن را به خطبه نیفزوده اند.

انگيزه تأليف کتاب

در کتب اعتقادی ما به اثبات رسیده که پیامبر در مناسبتهای مختلف از جمله واقعه "یوم الدار"، "غدیر خم" و... ولایت و خلافت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را اعلام نموده است.

اما عده ای با اینکه این رخداد تاریخی به تواتر حتی در کتب اهل سنت نقل شده است، گاه اصل این واقعه را با بی شرمی تمام منکر شده و می گویند علی (علیه السلام) در آن زمان در یمن به سر می برده و در غدیر حضور نداشته است تا چنین رخدادی به وجود آید.

و گاه عبارت "اللهم وال من والاه ..." از سخنان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)درباره علی (علیه السلام) را انکار کرده و یا به گونه ای به تحریف معنوی بیانات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه غدیر پرداخته اند. 

این شبهات باعث شد تا استاد شیخ جعفر طبسی به استناد منابع اهل سنت به پاسخ این دو شبهه بپردازند.

ساختار کلی کتاب

در این کتاب با توجه به منابع تاریخی و روایی اهل سنت دو موضوع ثابت شده است:
1) اینکه امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در هیجدهم  روز غدیر، در غدیر خم بوده است و نه در یمن.
2) جمله "اللهم وال من والاه ..." جزئی از خطبه غدیر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است، و برخلاف ادعای شبهه افکنان،  مردم آن را به خطبه نیفزوده اند.

محتوای کتاب
این کتاب در دو بخش کلی تنظیم شده است.

بخش اول: اميرالمؤمنين علی (علیه السلام) در واقعه غدير، در غدير بوده يا در يمن؟

در این بخش مؤلف به بیان دو نکته اساسی پرداخته است.

نکته اول: ردّ سخن قاضی عبدالرحمان ايجی
ردّ سخن قاضی عبدالرحمان ایجی که گفته علی (علیه السلام) در روز غدیر با پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) نبود زیرا در یمن حضور داشت. ایشان برای اثبات حضور علی (علیه السلام) در واقعه غدیر به سه دلیل اشاره می نماید:

1) قول ابن سعد، ابن اثیر، واقدی و جزری شافعی به اینکه علی (علیه السلام) در سال دهم هجری به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به یمن رفته و بعد از انجام کار مهمی که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور داده بود، پیروزمندانه از یمن بازگشته و در مکه برای ادای مناسک حج به پیامبر پیوست.

2) روایات متواتری که صراحت دارند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در واقعه غدیر دست علی (علیه السلام) را بالا برد و فرمود: هر کس من مولای اویم، این علی مولای اوست. مؤلف در این باب به دوازده سند اشاره نموده است.

3) نصوص صریحی که دلالت دارند علی (علیه السلام) از یمن بازگشت از جمله سخن علی (علیه السلام) که فرمود: همان که پیامبر قربانی کرد، قربانی نمودم.

علاوه بر این ابن سید الناس در کتاب "السیره النبویه" به چگونگی قربانی نمودن پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره نموده و از این نقل استفاده می شود که علی (علیه السلام) در حجت الوداع همراه پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است.

نکته دوم: تحقيقی درباره دنباله روايت.
در این نکته، مؤلف بعد از بیان اقوال کسانی که جمله "اللهم وال من والاه و عاد من عاداه ..." را نقل نموده یا انکار کرده اند، قول ابن حجر هیتمی را دلیلی بر صحت این عبارت می داند.

ابن حجر تصریح دارد که شانزده صحابی حدیث غدیر را نقل نموده و احمد نیز این روایت را نقل نموده است. وی در ادامه سند این جمله را به تصریح ذهبی، صحیح می داند.

مؤلف در ادامه به نام افرادی اشاره می کند که تصریح دارند این جمله، ادامه حدیث شریفی است که پیامبر در روز غدیر خم فرمودند. برخی از این افراد عبارتند از: زید بن ارقم، براء بن عازب، جابر بن عبدالله، ابوهریره عمر بن خطاب، عمرو بن عاص و ...

در انتهای این بخش نیز مؤلف به نام برخی از افراد اشاره می کند که این حدیث را پنهان کرده اند. افرادی مانند انس بن مالک، براء بن عازب و جریر بن عبدالله بجلی.
  
بخش دوم : اللهم وال من والاه و عاد من عاداه ... فرمايش پيامبراست نه افزودۀ مردم.
در این بخش مؤلف بعد از بیان سه نکته، مطالب خویش را در چهار فصل تنظیم نموده اند:

نکته اول:
ردّ سخن ابن عدی در کتاب  "الکامل فی ضعفاء الرجال" که ادامه روایت (اللهم وال من والاه و عاد من عاداه) را نقل دروغگویان می داند که در کوفه به روایت اضافه شده است.

مؤلف در پاسخ به ابن عدی، روایتی از ابوهریره نقل می کند که اضافه را نقل نموده و در سند آن ابوبکر بن ابی شیبه و شریک وجود دارند که به تصریح دانشمندان رجال اهل سنت، مورد اعتماد و ثقه هستند.

نکته دوم:
مؤلف در این نکته نام 22 کتاب از کتابهای اهل سنت را ذکر می نماید که از پیامبر نقل نموده اند که ایشان فرمود "اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله". برخی از این کتابها عبارتند از: فضائل الصحابه احمد، مسند احمد، سنن ابن ماجه، انساب الأشراف، سنن ترمذی، مسند ابویعلی، معاجم طبرانی، سنن بیهقی و...

نکته سوم:
مؤلف در این نکته به القابی که رجالیون اهل سنت در مورد راویانی که دنباله روایت را نقل نموده اند به کار برده اند، اشاره نموده است. القابی مانند امام، حافظ، ضابط، علم أهل الکوفه، محدث الشام، محدث الإسلام، شیخ الإسلام، شیخ الکوفه، شیخ الشافعیه و...

فصل اول :
در این فصل مؤلف به نام 381 نفر از راویانی که اضافه روایت را نقل نموده اند، اشاره کرده است.

فصل دوم :
در این فصل مؤلف شرح 119 نفر از راویانی که اضافه روایت را نقل نموده اند، بیان کرده است. ایشان همچنین به این شبهه که خود حضرت امیر(علیه السلام) این اضافه را ردّ نموده است، پاسخ داده است.

فصل سوم :
در این فصل مؤلف به پنج نمونه از روایاتی که اضافه روایت را نقل نموده اند، اشاره کرده است. ایشان همچنین علت پافشاری کسانی که اضافه روایت را به دروغگویان نسبت می دهند، توجیه کار کسانی که در جمل و صفین و نهروان با علی (علیه السلام) جنگیدند، بیان می کند.

فصل چهارم :
مؤلف در این فصل با بیان این نکته که عبارات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره علی (علیه السلام) در این روایت گوناگون است، به شش عبارت اشاره نموده است. اين شش عبارت عبارتند از:

1) من كنت مولاه فهذا مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وأحب من أحب وأبغض من أبغضه وانصر من نصره واخذل من خذله.

2) من كنت مولاه فإن عليا مولاه اللهم عاد من عاداه ووال من والاه.

3) من كنت مولاه فعلي مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وأحب من أحبه وأبغض من أبغضه وانصر من نصره واخذل من خذله.

4) ألست أولى بالمؤمنين من أنفسهم قالوا بلى قال ألست أولى بكل مؤمن من نفسه قالوا بلى وفي أحد الحديثين أليس أزواجي أمهاتكم قالوا بلى قال فهذا مولى من أنا مواليه أو مولى مواليه اللهم والى من والاه وعاد من عاداه.

5) من كنت مولاه فعلي مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه وانصر من نصره وأعن من أعانه.

6) ... من يكن الله ورسوله مولاه فإن هذا مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه اللهم من أحبه من الناس فكن له حبيبا ومن أبغضه فكن له مبغضا ...

منبع: امامت پژوهی به نقل از مرکز تخصصی ائمه اطهار علیهم السلام با اندکی تصرف