متن حديث :
كم من اكلة منعت اكلات.169
ترجمه :
بسا يكبار خوردنى يا خوردن يك لقمه كه مانع شود از خوردنهاى بسيار
اين مثال كسى است كه افراط كند در خوردن طعامى بحيثيتى كه بيمار گردد پس از خوردن پس از خوردن طعامهاى بسيار ديگر ممنوع شود.
و حريرى در مقامات معنى همين كلام مبارك را اخذ كرده در آنجا كه گفته: يارب اكلة هاضت الا كل و منعة مآ كل.
اى بسا يك بار خوردنى يا خوردن يك لقمه كه درهم شكست استخوان را ناگوار شد خورنده را و مانع شد او را از خوراكهاى ديگر.170
و ابن علاف شاعر نيز در مرثيه هر (گربه) همين معنى را آورده:
اردت ان تأكل الفراخ ولايا من لذيذ الفراخ اوقعهكم اكلة خامرث حشاشرهشكم بند دستست و زنجير پاىسراسر ملخ شد شكم لاجرمبرو اندرونى بدست آر پاكشكم بنده بسيار بينى خجل | ياكلك الدهر اكل مضطهدو يحك هلا قنعت بالغددفاخرجت روحه من الجسد171شكم بنده كمتر پرستد خداىبپايش كشد مور كوچك شكمشكم پر نخواهد شد الا بخاكشكم پيش من تنگ بهتر كه دل |
رنجورى را گفتند دلت چه ميخواهد گفت آنكه دلم هيچ نخواهد.
و فى معنى كلامه (عليه السلام) قوله (عليه السلام) ايضاً: كم من شهوة ساعة اورثت حزناً طويلاً.172
يعنى بسا شهوت يكساعتى كه سبب حزنهاى طولانى شود.
پاورقی
169) نهج البلاغه ص 1168 حكمت 162.
170) قال عليه السلام: ينبغى للعاقل ان يتذكر عند حلاوة الغذاء مرارة الدواء شرح نهج البلاغه 20/272 حكمت 149.
يعنى سزاوار است عاقل را كه نزد شيرينى غذاء تلخى دوا را هم ياد آورد.
قال عليه السلام: من كان همته ما يدخل جوفه كانت قيمته ما يخرج منه. شرح نهج البلاغه 20/319 ترجمه: كسى كه همش همان است كه مىخورد ارزش او همان است كه از او خارج مىشود.
171) ترجمه: خطاب به گربه مىگويد: مىخواستى جوجه پرندگان را بخورى و روزگار تو را مظلومانه نخورد.
اى كه جوجههاى لذيذ از هستى ساقطت كرد و اى بر تو چرا به غدههاى اضافى قناعت نكردى.
چه بسا لقمههايى كه وارد معده آدم طماع شد و روح او را از كالبدش خارج ساخت.
172) بحار ج 78 ص 45.