چکیده:
بروز شکاف میان امت اسلامی و تقسیم ابتدایی آن‌ها به دو گروه شیعه و سنی، حاصل اختلاف در نوع برداشت از واقعه غدیر، به‌ویژه خطبه و حدیث غدیر، است. این پژوهش بر آن است تا برداشت‌های مختلف از حدیث غدیر را از دیدگاه فریقین بررسی نماید. با وجود واقعه غدیر، جایی برای اختلاف و تشتّت امت اسلامی پس از وفات رسول اکرم (ص) نبود؛ اما با این حال، مشاهده اختلافات عقیدتی و حضور حکام نالایق و خودکامه، نشان از عدم درک صحیح از حدیث غدیر و سوء استفاده تشنگان قدرت از این وضعیت دارد. برای دلالت حدیث غدیر بر جانشینی امام علی( به‌جای رسول خدا(، نشانه‌هایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مکان غدیر، زمان تجمع حجاج، طرح موضوع در اجتماع بزرگ مسلمین، ایراد خطبه‌ای بلند، معرفی صریح علی( به‌عنوان جانشین، و مراسم ویژه بیعت اشاره کرد. اهمیت جایگاه حدیث غدیر در مسأله خلافت و جانشینی پیامبر آن‌قدر سرنوشت‌ساز است، که حضرت علی( پس از جریان سقیفه، در رویارویی با غاصبان خلافت و در محاجه‌ها و مناشدات خود، انتخابش در غدیر را به‌عنوان یکی از امتیازات خود برشمرده است. به‌علاوه، حضرت فاطمه(، اصحاب پیامبر، و ائمه( هم در دلالت‌ها و احتجاجات خود، بارها به واقعه غدیر اشاره کرده‌اند. البته در کنار این شواهد و مویدات روایی و تاریخی، امامیه دلایل عقلی را نیز بر دلالت‌های دیگر افزوده و با قدرت عقل، موضوع جانشینی حضرت را به اثبات رسانده‌اند. علی‌رغم وجود حدیث غدیر در منابع مهم اهل سنت، عده‌ای آن را منکر شده و ادعا نموده‌اند که چنین حدیثی وجود خارجی ندارد و در حقیقت، ساخته و پرداخته شیعیان است. اما با همه این تفاصیل و تفاسیر، روایات متعددی وجود دارد که شیخین علی‌رغم غصب مقام و موقعیت امام علی(، بر ممتاز بودن آن حضرت صحّه گذاشته و به اطرافیان خود توصیه می‌کردند تا با خاندان پیامبر مدارا کنند.
استاد راهنما: علی رحمانی سبزواری | دانشجو: شفیع هاشمی