تفسير جامع، ج5، ص: 321
النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ إِلاَّ أَنْ تَفْعَلُوا إِلى أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً (6) وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ وَ مِنْكَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهِيمَ وَ مُوسى وَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ مِيثاقاً غَلِيظاً (7)
در كافى ذيل آيه «النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ» از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده فرمود اين آيه در آمريه نازل شده و در شأن فرزندان امام حسين عليه السّلام بعد از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميباشد و مراد از اولى الامر ما ائمه هستيم راوى ميگويد حضورش عرض كردم آيا فرزندان جعفر و عباس نصيبى از اولى الامرى دارند فرمود خير يك بيك افراد بنى عبد المطلب را سؤال كردم فرمودند آنها هم بهرهاى از اين مقام ندارند آنوقت من فراموش كردم كه در باره اولاد حضرت حسن عليه السّلام سؤال كنم دو مرتبه شرفياب شده و چگونگى را سؤال نمودم فرمودند بخدا قسم غير از ما كه از فرزندان امام حسين عليه السّلام هستيم كسى ديگر نصيبى از اولى الامرى ندارد.
در بعضى از روايات بعد از جمله «وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ» جمله «و هو اب لهم» ضبط شده يعنى خداوند مؤمنين را فرزند پيغمبر و آنحضرت را پدر آنها معرفى ميفرمايد زيرا كه كسانى هستند كه نميتوانند خود را حفظ كنند و مال و ثروتى هم ندارند و بر وجود خود سيطره و تسلطى ندارند خداوند آنها را تحت تربيت و ولايت پيغمبر خود قرار داده و بر مؤمنين اولى و برتر از نفس خودشان داشته است و روى اين اصل نبى اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در روز غدير خم از مردم سؤال فرمود آيا من اولى بشما از خود شما نيستم؟ گفتند چرا اى رسول خدا فرمود پس اين على امير المؤمنين عليه السّلام هم چون من اولى است بشما از نفس شما.
و خداوند بر پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مئونه و تربيت ايتام ايشان را ملزم فرمود روزى پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بمنبر تشريف برده و فرمود هر كس مالى كسب كند و بميرد ثروت و مالش بورثه او ميرسد و هر كس دين يا متاعى از خود باقى بگذارد و وارثى نداشته باشد امام وارث اوست و خداوند براى مؤمنين حقوقى نسبت به پيغمبر مقرر فرموده مانند حقوقى كه پدر نسبت بفرزند دارد و بعد از پيغمبر اين حقوق بامير المؤمنين و بعد از آن جناب بائمه منتقل ميگردد چون پيغمبر و امير المؤمنين هر دو پدران اين امت هستند.
و مراد از والدين در اين آيه وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً» رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و اميرالمؤمنين عليه السّلام است و فرمود:
مراد از «أُولُوا الْأَرْحامِ» ائمه معصومين عليه السّلام ميباشند.
ابن بابويه از حضرت امام حسين عليه السّلام روايت كرده فرمود تأويل آيه «وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ» را از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال نمودم فرمود بخدا قسم پروردگار غير شما را از اين آيه قصد نكرده شما اولوا الارحام ميباشيد وقتى من وفات نمودم پدرت على اولى و احق است بمن پدرت كه وفات نمود برادرت حسن اولى است و تو بعد از برادرت حسن اولى هستى گفتم اي رسول خدا بعد از من كى اولى و احق بولايت و و وصايت است فرمود فرزندت على امام زين العابدين عليه السّلام و يك بيك را اسم برد تا حضرت حجة عليه السّلام سپس فرمود اين نه نفر از فرزندان تو و از صلب تو هستند نهمى آنها غيبت اختيار ميكند و از نظر مردم پنهان ميشود خداوند بتمام ايشان علم و دانش و فهم مرا عطا فرموده طينت آنها از طينت من است هر كس آنها را دوست بدارد مشمول شفاعت من خواهد بود.
و در ذيل آيه «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ وَ مِنْكَ» از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده فرمود واو منك زائد است خداوند عهد و پيمان از انبيا براى نفس خود گرفت و سپس براى پيغمبر خاتم و ائمه جانشين او عهد گرفت.