تفسير اثنا عشري، ج3، ص: 408
وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (153)
ترجمه:
و اين است راه راست من، از آن پيروى كنيد و از راههاى ديگر كه موجب تفرقه شما از راه اوست متابعت نكنيد. اين است سفارش خدا به شما، شايد پرهيزكار شويد. (153)
وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً: 1- آنچه مذكور شد در اين سوره از دلايل توحيد و اثبات نبوت و بيان شريعت و ذكر مكارم اخلاق، طريق من است در حالتى كه راه راست و ثابت مىباشد، چه آن مؤدى به ثواب و جنان است نه غير آن فَاتَّبِعُوهُ: پس متابعت و پيروى كنيد اين راه را و عمل به آن نمائيد و اعتقاد كنيد صحت آن را و حلال دانيد حلال آن را و حرام دانيد حرام آن را وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ: متابعت مكنيد راههاى پراكنده و اديان مختلفه و طرق متفرقه را كه به شما ارائه دهند و معرى از حجت و برهانند و تقليد محض.
2- متابعت نكنيد .طرق كفر و بدع و شبهات را .
3- ابن عباس گفته «1» متابعت نكنيد طريق يهوديت و نصرانيت و مجوسيت را. فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ: پس متفرق سازد آن طرق مختلفه شما را و دور سازد از راه حق كه آن اتباع وحى و اقتفاء برهان است ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ: اين اتباع را وصيت و امر فرموده حق تعالى به حفظ و عمل به آن لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ: براى اينكه بپرهيزيد از ضلالت و دورى از حق.
ابن مسعود نقل نمايد «2»: حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله خطى مستقيم براى ما كشيد و فرمود: «هذا صراط اللّه» بعد از آن از چپ و راست خطهائى بكشيد و فرمود «على كلّ سبيل منها شيطان» بر هر راهى از اين راههاى كج، شيطانى موكل است كه مىخواند مردم را به آن. پس آيه را تلاوت فرمود. محققان گفته اند كه صراط متعين نگردد الّا به بدايتى و نهايتى، و مؤمن داند بدايت همه از كيست، و نهايت همه به كيست. بنا به قولى «3» آنچه ذكر شد در آيات سابقه از واجبات و محرمات، صراط من است، زيرا امتثال آنها مؤدى به ثواب و جنت مىباشد، پس طريق مستقيم و بازگشت همه از تابعين و منحرفين بسوى او خواهد بود. چنانچه فرمود «صِراطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ». «4» در احتجاج- از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله مروى است: اى گروه مردمان بدرستى كه خدا امر و نهى فرموده مرا، من هم امر كردم على عليه السّلام را و نهى نمودم او را، و او تعليم گرفت امر و نهى الهى را. پس گوش دهيد به امر على، و تسليم او شويد و اطاعت او نمائيد، تا هدايت بيابيد. و ترك كنيد آنچه على نهى مىكند تا در رشد و مراد او باشيد، و متفرق نكنند شما را به راههاى ديگر. اى گروه مردم، منم صراط مستقيم كه خدا شما را به متابعت آن امر فرموده، و بعد از من على عليه السّلام و اولاد او كه از صلب او هستند ائمه هدى، و هدايت مىنمايند خلق را به حق. و به مخالفتآنها عدول مىكنند از حق. «5»
پی نوشت:
(1) مجمع البيان ج 2 ص 384.
(2) تفسير الدّر المنثور، سيوطى، جلد 3، صفحه 56.
(3) مجمع البيان ج 2 ص 384.
(4) شورى، آيه 53. [.....]
(5) احتجاج طبرسى، جلد اوّل، صفحه 78 (بخشى از خطبه غدير).