تفسير جامع، ج5، ص: 84
إِلاَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ (227)
ابن عباس گفته است معناى آيه آنست كه شعراء بانواع شعر مانند قصيده و غزل و جد و هزل و تشبيه و مبالغه و وصف و غير اينها پرداخته شخصى را مدح ناروا كرده و جمعى را ذم نابجا نموده و فحش ميدهند و چيزهائى ميگويند كه خود مفهوم و معناى آنرا نميدانند و مقصود از شعراء منافقين باشند كه بباطل مناظره و جدال نموده و با دلايل نارسا و اصول گمراه كننده احتجاج و مباحثه كرده و دنبال هر مذهب و قولى ميروند جز مذهب و طريقه ائمه معصومين عليهم السّلام بلكه تخطئه هم مينمايند و در وادى گمراهى و حيرت سرگردان مانده و چارهاى ندارند مگر آنكه بدامن شك و ظن و گمان كه خداوند صريحا در قرآن نهى فرموده پناه ببرند و عمل كنند مردم را پند داده و موعظه مينمايند ولى خودشان پند پذير نيستند نهى از منكر مينمايند و خود مرتكب منكر ميشوند امر بمعروف كرده و خود بدان عمل نمينمايند آنان غاصبين حق آل محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم هستند كه فضيلت و بزرگى و مقام ائمه معصومين را انكار نموده اند.
إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مگر شاعرانى كه ايمان آورده و كارهاى پسنديده كرده و بسيار بياد خدا هستند.
صحابه روايت كرده اند كه وقتى آيه فوق نازل شد عبد اللّه بن رواحه و كعب بن مالك و حسان بن ثابت با چشمى گريان حضور پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم شرفياب شده عرض كردند اى رسول خدا پروردگار اين آيه را در حق شعراء نازل فرموده و ما هم شاعر هستيم آنحضرت فرمود آيه را تماما بخوانيد تا «إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ و مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا» و آنها خوشحال برگشتند.
حسان بن ثابت روز غدير قصيده معروف خود را كه مطلع آن بيت زير است انشاد كرد:
يناديهم يوم الغدير نبيهم بخم و اسمع بالرسول مناديا
پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم بحسان فرمود وقتى كه با زبان شعر خود ما را يارى ميكنى روح القدس بتو كمك و يارى مينمايد.
روزى حسان در مسجد پيغمبر شعر ميخواند عمر او را منع كرد حسان گفت چه ميگوئى من در اين مكان مقدس در حضور پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم كه از تو بهتر و والا مقامتر بود شعر خواندم سپس حسان رو بصحابه كرد و گفت آيا شنيديد رسول خدا بمن و عبد اللّه رواحه و كعب بن مالك دعا كرده و فرمود پروردگارا تائيد كن اينها را بروح القدس و چون دعبل خزاعى قصيدهاى كه در مدح حضرت رضا عليه السّلام گفته و سروده بود در حضور مقدسش خواند:
مدارس آيات خلت من تلاوة و منزل و حى مقفر العرصات
و همينكه بنام مقدس حضرت صاحب الزمان حجة بن الحسن صلى اللّه عليه و آله روحى و ارواح العالمين له الفداء رسيد و اين بيت:
خروج امام لا محالة خارج يقوم على اسم الله و البركات
حضرت رضا عليه السّلام باو فرمود اين شعر را روح القدس بر زبان تو جارى كرده است ابن بابويه ذيل آيه «إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» تا «أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ» از حضرت رضا عليه السّلام روايت كرده فرمود رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله فرموده هر كس كه دوست دارد بدين من چنگ زده و بكشتى نجات سوار شود بايد بعد از من از على بن أبي طالب عليه السّلام پيروى نموده على و دوستان على را دوست داشته و دشمنان على را دشمن بدارد زيرا على وصى و خليفه و پيشواى امت من است چه در حال حياة و چه پس از ممات من على امير بر هر مسلمان و مؤمنى است بعد از من امر او امر منست و نهى او نهى من پيرو او پيرو من و ناصر و ياور او ناصر و ياور منست خوار كننده او خوار كننده من ميباشد هر كس بعد از من از على جدا شود در روز قيامت مرا ملاقات نخواهد كرد و هر كس با على مخالفت نمايد خداوند او را از بهشت محروم فرموده و بدوزخ خواهد رفت و كسانى كه بعلى اهانت روا دارند خداوند ايشان را در روز عرض اعمال ذليل ميفرمايد و هر كس على را يارى نمايد خداوند روز قيامت او را يارى فرموده و حجتهاى دين او را تلقين نمايد و در موقع حساب كارش را آسان ميسازد سپس پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود حسن و حسين عليه السّلام بعد از پدر دو پيشوا و امام امت من هستند ايشان آقاى جوانان بهشت بوده و مادرشان بانوى بانوان و بزرگ زنان دو جهان ميباشد همچنانكه پدرشان بزرگ حجتهاى خداست و نه فرزند حسين عليه السّلام امامان مسلمين و نهمى از ايشان قائم ما و حجت دوازدهم است بر مؤمنين پيروى و اطاعت از ائمه دين پيروى و اطاعت من و نافرمانى و عصيان ايشان عصيان از منست منكرين امامت و فضائل ائمه موجب ضلالت و گمراهى بوده و كسانى كه تضييع حق آنها را نمايند در دنيا و آخرت گرفتار شكنجه و عذاب بوده و خداوند كيفر آنها را بشديدترين وجهى ميدهد و انتقام ير ىكشد از غاصبين و منكرين و معاندين ائمه امت من آنگاه فرمودند:
وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ و حضرت صادق عليه السّلام فرمود بخدا قسم اين آيه چنين نازل شده: و سيعلم الذين ظلموا آل محمد حقهم اى منقلب ينقلبون