« كتاب سليم بن قيس»، به زبان عربى، از شيخ ابو صادق، سليم بن قيس هلالى عامرى كوفى، اولين كتاب شيعه در زمان امير المؤمنين، على( ع) مىباشد و مؤلف آن، از شخصيتهاى برجسته و از خواص اصحاب امير المؤمنين و امام حسن و امام حسين و امام زين العابدين( ع) است و امام باقر( ع) را نيز درك نموده است.
تاريخ ولادت سليم، دو سال قبل از هجرت و وفات او در سال 76 ق، مى باشد.
امام صادق( ع)، در باره اين كتاب، مى فرمايد:« هر كس از شيعيان و دوستان ما كتاب سليم بن قيس هلالى را نداشته باشد، چيزى از مسائل ولايت ما نزد او نيست و از اسباب ما آگاهى ندارد. آن كتاب، الفباى شيعه و سرّى از اسرار آل محمد( ع) است».
امام زين العابدين( ع)، مى فرمايد:« سليم راست گفته است، خدا او را رحمت كند. همه اينها احاديث ما است كه از آنها خبر داريم».
امام حسن و امام حسين( ع) در باره اين كتاب به سليم فرمودهاند:« راست گفتى، پدرمان، على( ع)، اين حديث را براى تو گفت و ما نشسته بوديم و ما اين حديث را از رسول الله( ص) حفظ كرده بوديم، همانگونه كه پدرمان براى تو نقل كرد بدون آنكه چيزى كم يا زياد شود.»
امير المؤمنين، على( ع)، در اين باره مى فرمايد:« خدايا! سليم را از اولياى من قرار بده. اى سليم! اين امر ولايت ما كه خداوند معرفت آن را به تو داده است و به اين وسيله بر تو منت گذارده، شناختن و خبره شدن در آن، از شناخت طلا و نقره مشكلتر است و عده كمى از امت، به آن، معرفت دارند، پس خدا را شكر كن و آنچه به تو عطا كرده و تو را به آن اختصاص داده با سپاسگزارى نگه دار.»
سليم، در ابتداى ورود به شهر مدينه، با حوادث عجيبى روبه رو شد كه هر مسلمانى از شنيدن آن رنج مى برد و چه بسا همين حوادث انگيزهاى براى تأليف اين كتاب گرديد.
او، مشاهده كرد كه اهل بيت وحى( ع) كه حافظان حقيقى دين و منصوب شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامى كنار زده شده اند و سفارش« إني تارك فيكم الثقلين»، ناديده گرفته شده و بين قرآن و عترت جدايى افتاده است. سليم، با مشاهده اين وضعيت، با احساس وظيفه اى كه در درونش بود، در اوان جوانى تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سيره رسول الله( ص) و تاريخ صحيح اسلام نمود.
سليم، مخفيانه با اصحاب راستين پيامبر( ص) آشنايى پيدا كرد. در اولين مرحله، ملازمت امير المؤمنين، على( ع) را بر خود لازم دانست و خود را به منبع وحى متصل نمود، سپس با اصحاب آن حضرت، به خصوص، سلمان و ابوذر و مقداد و... ارتباط خصوصى برقرار كرد. او، از آنها در مورد سيره پيامبر اكرم ( ص) و وقايع بعد از رحلت آن حضرت، به دقت مى پرسيد و جزئيات قضايا را جويا مى شد، آنان نيز بدون تقيه جواب مى دادند و سليم، همه مطالب آنها را مى نوشت و ثبت مى كرد.
وى، در طول شصت سال از عمرش اين كتاب را جمع آورى و تأليف كرد.
ساختار
مجموع احاديثى كه در دو نسخه مختلف از كتاب، جمع شده اند، هفتاد تا مى باشند. بيست و يك حديث هم تحت عنوان « المستدرك من احاديث سليم»، توسط محقق كتاب، از موسوعات حديثى، گردآورى شده و به آخر كتاب مزبور، ملحق شده است.
گزارش محتوا
پاره اى از موضوعات مطرح شده در اين كتاب، عبارتند از: فضايل اهل بيت از زبان پيامبر اكرم( ص)، حوادث بعد از وفات آن حضرت به نقل از شاهدان عينى، ماجراى سقيفه از زبان سلمان، افتخارات و امتيازات حضرت على( ع)، حوادثى كه در زمان خلافت آن حضرت اتفاق افتاد و...