تفسير عاملي،ابراهيم عاملي
...الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً...
ترجمه:
امروز آن كسان كه كافرند، از دين شما نااميدند [كه مانند آنها شويد] پس از ايشان نترسيد و از من بترسيد كه امروز دين شما را براىتان كامل كردم و نعمت خود بر شما تمام [كه آنچه شايسته بوديد بشما دادم] و دين اسلام را براى شما دينى پسنديده نمودم.
تفسیر:
«الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ» 3 طبرى: ابن عبّاس گفته است يعنى امروز كافران نااميد شدند كه بدين آنها در آئيد، سدّى گفته است: يعنى مأيوس شدند كه از دين خود برگرديد.
ابو الفتوح: اختلاف است كه مقصود كدام روز است. عبد اللّه عبّاس و سدّى گفتند: مقصود روز عرفهى سال حجّة الوداع است كه بيشتر اعراب مسلمان شده بودند، و بعضى ديگر گفتند: روز جمعهاى بود كه پيغمبر براى مردم خطبه مى خواند، و سخنرانى ميفرمود و گروهى انبوه فراهم شده بودند و چون همه مسلمان بودند و در ميان آنها مشرك نديد شاد شد، اين آيه نازل شد. و از امام باقر (ع) و صادق (ع) روايت شده است كه اين آيه و آن آيه كه بعد از اين ميآيد در روز غدير خم نازل شد.
«الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» 3 طبرى: بعضى گفتهاند: مقصود روز عرفهى سال حجّة الوداع است كه در آن روز احكام دين اسلام تكميل شد، و پس از آن حكمى و دستورى نرسيد و هشتاد و دو شب پس از آن پيغمبر (ص) از دنيا رفت، أسماء بنت عميس گفت: با پيغمبر بحجّة الوداع بوديم، در راه جبرئيل اين آيه را آورد، و آن حضرت بر شتر بود كه آن حيوان از سنگينى وحى و قرآن نتوانست برود، سينه بر زمين گذارد، من نزديك رفتم و بالاپوش خود را بر آن حضرت افكندم. هارون- ابن عنتره گفت: چون اين آيه نازل شد، عمر گريه كرد، پيغمبر پرسيد چرا گريستى عرض كرد: تا كنون احكام دين براى ما زياد ميشد، اكنون كه كامل شده است، البتّه از ما چيزى كم خواهد شد، فرمود: راست گفتى. شايد اظهار عمر و فرمايش پيغمبر (ص) اشاره بمرگ آن حضرت باشد. و بعضى ديگر در معنى اين جمله گفتهاند يعنى امروز حجّ و احكام آنرا تمام كرديم چون مشركين اين عبادت را ندارند و اين طور حجّ نميكنند، و ما آنها را از خانهى خدا محروم كرديم و در آينده نخواهند توانست برهنه طواف كنند. «چنانكه در عرب رسم بود كه بعضى برهنه طواف ميكردند حتّى زنهاى عرب».
مجمع: فرّاء گفته است: آخر آيه كه نازل شد اين آيت حكم ارث است «يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ» و اگر اين گفتهى او درست باشد قول دوّم در معنى آيه راجح خواهد بود كه مقصود تكميل احكام حجّ است ولى اين معنى مورد اختلاف است. زجّاج گفته است: يعنى امروز قدرت شما را كامل كرديم و شر دشمنان دين را از شما بگردانديم. و از امام باقر و صادق عليهما السّلام نقل شده است: كه پس از روز غدير كه در سفر حجّة الوداع پيغمبر علىّ را بخلافت معيّن كرد اين آيه نازل شد. و سيد مهدى نزار حسينىّ از ابو سعيد خدرى براى من روايت كرد كه چون آيه نازل شد پيغمبر (ص) فرمود «من كنت مولاه فعلىّ مولاه اللّهمّ وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله»
«وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً» 3 طبرى: يعنى بتدريج شما مسلمانان را به- احكام و آداب راهنمائى كرديم تا باين پايه رسيديد كه همه را فرا گرفتيد. پس امروز دين اسلام را براى شما بمرتبهى پسنديده و خوب رسانديم، چون با اين وضع كمال دين و حال كنونى شما كه بآن رفتار ميكنيد اسلام دين پسند و خوبى است كه براى شما تكميل شد، بآن بچسبيد و دست برنداريد، كعب الاحبار گفت: اگر اين آيه براى ملّت ديگرى نازل ميشد، آنروز را عيد ميگرفتند، عمر گفت: من ميدانم در كجا و چه وقت نازل شد، روز جمعه بود كه بحمد اللّه ما آنرا عيد داريم.
مجمع البيان: يعنى اين حالت كنونى شما كه بدرجهى كامل احكام اسلامى رسيدهايد پسند خداوند است، از آن دستبردار نباشيد