وَ قَرْنَ فى بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبرَّجْنَ تَبرُّجَ الْجَهِلِيَّةِ الاُولى وَ أَقِمْنَ الصلَوةَ وَ ءَاتِينَ الزَّكوةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِب عَنكمُ الرِّجْس أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطهِّرَكمْ تَطهِيراً
و در خانه هاى خود بنشينيد، و چون زنان جاهليت نخست خودنمايى نكنيد، و نماز بپا داريد، و زكات دهيد، و خدا و رسولش را اطاعت كنيد، خدا جز اين منظور ندارد كه پليدى را از شما اهل بيت ببرد، و آن طور كه خود مى داند پاكتان كند.
نکاتی در مورداین آیه که به آیه تطهیر معروف است:
«اِنَّما يُريدُ اللّهُ ليُذهِبَ عنكْم الرِّجْسَ اَهلَ البَيتِ وَ يُطهِّرَكُمْ تَطهيراً»* كلمهى «اِنّما» نشانهى اين است كه آيهى شريفه دربارهى يك موهبت استثنايى در مورد اهلبيتعليهم السلام سخن مىگويد.
* مراد از «يُريد»، ارادهى تكوينى است، زيرا ارادهى تشريعى خداوند، پاكى همهى مردم است نه تنها اهل بيت پيامبر اكرمعليهم السلام.
* مراد از «رجس» هر گونه ناپاكى ظاهرى و باطنى است.(1)
* مراد از «اهل البيت» همهى خاندان پيامبر نيست، بلكه برخى افراد آن است كه نام آنان در روايات شيعه و سنّى آمده است. اين گروه عبارتند از: علىّ و فاطمه و حسن و حسينعليهم السلام.
سؤال:
دليل اين انحصار چيست؟ و چرا اين بخش از آيه دربارهى زنان پيامبر يا تمام خاندان آن حضرت نيست؟
پاسخ:
1. رواياتى از خود همسران پيامبر حتّى از عايشه و امّ سلمه نقل شده كه آنان از رسولخداصلى الله عليه وآله پرسيدند: آيا ما هم جزء اهل بيت هستيم؟ پيامبر فرمود: خير.
2. در روايات متعدّدى مىخوانيم: پيامبر عبايى بر سر اين پنج نفر كشيد (كه يكى از آنان خود حضرت بود) و فرمود: اينها اهل بيت من هستند و اجازهى ورود ديگران را نداد.
3. پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله براى اين كه اختصاص اهل بيت را به پنج نفر ثابت كند، مدّت شش ماه (و به گفتهى بعضى روايات هشت يا نه ماه) به هنگام نماز صبح از كنار خانهى فاطمهعليها السلام مىگذشت و مىفرمود: «الصّلاة يا اهل البيت انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا»
در كتاب احقاق الحق بيش از هفتاد حديث از منابع معروف اهل سنّت درباره اختصاص آيه شريفه به پنج نفر ذكر شده و در كتاب شواهد التنزيل كه از كتب معروف اهل سنّت است بيش از يكصد و سى روايت در همين زمينه آمده است.(2)
به هر حال اين آيه شامل زنان پيامبر نمىشود زيرا:
آنها گاهى مرتكب گناه مىشدند. در سورهى تحريم مىخوانيم: پيامبر رازى را به بعضى از همسرانش فرمودند و او امانت دارى نكرد و به ديگرى گفت. قرآن اين عمل را گناه ناميده، فرمود: «ان تتوبا اِلى اللّه فقد صغت قلوبكما»(3)
عايشه كه همسر پيامبر بود، جنگ جمل را عليه حضرت علىعليه السلام به راه انداخت و سپس پشيمان شد، با آنكه در اين جنگ عدّه بسيارى از مسلمانان كشته شدند؟
چند سؤال
1. آيا «يطهّركم» به معناى آن نيست كه اهل بيتعليهم السلام آلودگى داشتهاند و خداوند آنان را تطهير كرده است؟
پاسخ:
شرط تطهير آلودگى نيست، زيرا قرآن دربارهى حوريان بهشتى كلمه «مطهّرة» را به كار برده در حالى كه هيچ گونه آلودگى ندارند. به عبارت ديگر «يطهّركم» به معناى پاك نگهداشتن است نه پاك كردن از آلودگى قبلى.
2. اگر اهلبيت تنها پنج نفرند، چرا اين آيه در ميان جملاتى قرار گرفته كه مربوط به زنان پيامبر است؟
پاسخ:
الف: جملهى «انّما يريد اللّه ...» به صورت جداگانه نازل شده ولى هنگام جمع آورى قرآن در اين جا قرار گرفته است.
ب: به گفتهى تفسير مجمع البيان، رسم فصيحان و شاعران و اديبان عرب اين بوده كه در لابلاى مطالب معمولى حرف جديد و مهمّى مطرح مىكنند تا تأثيرش بيشتر باشد. چنانكه در ميان اخبار صدا و سيما، اگر گوينده يك مرتبه بگويد: به خبرى كه هم اكنون به دستم رسيد توجّه فرماييد، اين گونه سخن گفتن يك شوك روانى و تبليغاتى ايجاد مىكند. نظير اين آيه را در آيهى سوّم سورهى مائده خوانديم كه مطلب مربوط به ولايت و امامت و كمال دين و تمام نعمت و يأس كفّار و رضاى الهى، در كنار احكام مربوط به گوشت خوك و خون، نازل شده و اين گونه جا سازىها رمز حفظ قرآن از دستبرد نااهلان است. درست همان گونه كه گاهى زنان هنگام خروج از خانه زيور آلات خود را در لابلاى پنبه هاى متّكا قرار مىدهند. با اين كه طلا و پنبه رابطهاى ندارند ولى براى محفوظ ماندن از دستبرد نااهلان اين كار انجام مىگيرد.
ج: در ميان سفارش هايى كه به زنان پيامبر مىكند، يك مرتبه مىفرمايد: خدا ارادهى مخصوص بر عصمت اهل بيت دارد، يعنى اى زنان پيامبر! شما در خانهاى هستيد كه معصومينعليهم السلام هستند و حتماً بايد تقوا را بيشتر مراعات كنيد.
د: در مورد اهلبيت ضمير جمع مذكر به كار رفته كه نشان غالب بودن مردان است، به خلاف جملات مربوط به زنان پيامبر كه در آنها از ضمير جمع مؤنث استفاده شده است. «بيوتكنّ، اقمن - عنكم، يطهّركم»
گرچه اين آيه خطاب به زنان پيامبر است ولى قطعاً مراد همهى زنان مسلمان هستند كه بايد به اين دستورها عمل كنند.
پی نوشت: