جواب اجمالى:
اولا احاديث زيادى دلالت دارند بر فرستادن درود و صلوات بر آل محمد (امامان معصوم (علیهم السلام)) و اين روايات در تفسير آيه 56 سوره احزاب آمده است.
ثانياً صلوات و درود بر پيامبر و آل او در ترفيع درجات آنها مؤثر است كه در بعضى از دعاها با صراحت عرضه مى شود «و ارفع درجته».
ثالثاً قرآن با صراحت مى فرمايد: آنان كه در راه خدا كشته مى شوند به آنان مردگان نگوييد آنها زنده هستند و در نزد پروردگارشان روزى مى خورند.
جواب تفصيلى:
در پاسخ به اين سؤال توجه به چند نكته لازم است.
نكته اول اينكه دلايل محكم بر فرستادن صلوات و درود بر امامان (علیه السلام) روايات زيادى است كه در تفسير آيه شريفه پنجاه و شش أحزاب «ان الله و ملائكته يصلون على النبى يا ايها الذين آمنوا صلو عليه و سلموا تسليماً» از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما رسيده است و اين احاديث از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده و در همه آنها تأكيد شده است كه بايد «آل محمد» به هنگام فرستادن صلوات ذكر شوند: و حتى در بعضى از اين احاديث تصريح شده است كه اگر در صلوات «آل محمد» ذكر نشود، آن ناقص است و نا تمام و رسول خدا از آن نهى كرده است از جمله:
ابن حجر كه يكى از بزرگترين دانشمندان أهل سنت است در كتاب معروف خود الصواعق المحرقة» نقل مى كند: پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هرگز صلوات ناقص و ناتمام بر من نفرستيد! عرض كردند صلوات ناقص و نا تمام چيست؟ آن حضرت فرمود: اينكه فقط بگوييند «اللهم صل على محمد» و سپس امساك كنيد (و آل محمد را بر آن اضافه نكنيد) بلكه بگوييد «اللهم صل على محمد و على آل محمد1» و جالب اينكه ابن حجر از رسول خدا نقل مى كند كه آن حضرت فرمود: هيچ دعاى مستجاب نمى شود مگر اينكه به محمد و اهل بيتش صلوات فرستاده شود «اللهم صل على محمد و على آل محمد2» و در اين حديث حتى واژه «على» ميان «محمد و آل محمد» فاصله نشده است.
مى دانيم طبق آيه 44 سوره نمل اولين مفسر و مبين قرآن شخص پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم)مى باشد قرآن در اين باره مى فرمايد: «و انزلنا اليك الذكر لتبيين للناس ما نزل اليهم3». همانگونه كه آن حضرت آيات زكاة و حج و صوم و ... را تفسير كرده و شرايط دستورات اسلام را بيان فرموده اند همين طور در تفسير آيه 56 سوره احزاب روايات متعددى از آن حضرت به ما رسيده است كه موقع صلوات «آل محمد» يعنى امامان و پيشوايان معصوم هم ذكر شوند.
و لذا ابن حجر عسقلانى مى گويد:
بعد از نزول آيه 56 سوره احزاب «ان الله و ملائكته يصلّون على النبى ...» بعضى از اصحاب عرض كرد: يا رسول الله چگونه بر تو صلوات بفرستيم؟ پيامبر فرمود: «قولوا اللهم صل على محمد و على آل محمد».
سؤال صحابه و پاسخ آن حضرت بدين گونه كه «اللهم صل على محمد و على آل محمد» دليل روشن و واضح است بر اينكه (آيه مخصوص پيامبر نيست بلكه علاوه بر آن حضرت) اهل بيت و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) داخل در آيه است و مراد خداوند هم آن حضرت و هم آل او مى باشد زيرا اگر تنها مراد آن حضرت بود احتياج به سؤال نداشت و لازم نبود كه پيامبر آنگونه پاسخ بدهد بنابراين صلوات بر آل محمد از جمله چيزهايى است كه در آيه به آن امر شده است و پيامبر هم آنها را به منزله نمود قرار داده است4.
اين مطلب هم روشن است طبق آيه قرآن «و ما ينطق عن الهوى ان هو الا و حى يوحى 5» يا در آيه ى ديگر مى خوانيم «ما آتاكم الرسول فخذوه و ما نهاكم عنه فانتهوا 6» حديث صحيح پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به منزله وحى آسمانى است.
و لذا ابن حزم كه يكى از دانشمندان اهل سنت است در كتاب خود مى گويد: وحى از جانب خداوند بر پيامبرش بر دو قسم است:
1- وحى اى كه تلاوت مى شود و به صورت يك مجموعه تأليف و تركيب شده مى باشد و داراى اعجاز است و آن همان قرآن كريم است.
2- وحيى كه به صورت روايت است و داراى اعجاز نيست و به صورت يك مؤلف مخصوصى نمى باشد و آن همان روايات نبوى است كه مراد و مقصود خداوند را (از آيات قرآن) بيان مى دارد7 با توجه به آنچه گفته شد حال مى رويم به سراغ آن أحاديثى كه در تفسير آيه 56 سوره احزاب آمده است و اين احاديث در منابع معتبره اهل سنت هم آمده است و ما در اينجا به بعضى از آن احاديث اشاره مى كنيم.
1- در صحيح بخارى از كعب بن عجره (يكى از صحابه معروف) نقل مى كند كه به رسول خدا وحى عرض كردند: چگونگى سلام بر توا را دانسته ايم، اما صلوات بر تو چگونه بايد باشد؟ فرمود: بگوييد: خداوندا درود بفرست و بر محمد بر و آل محمد همان گونه كه درود بر ابراهيم و آل ابراهيم فرستادى، و بركت بفرست و بر آل محمد، آن گونه كه بركت فرستادى بر آل ابراهيم ... 8.
2- باز در صحيح بخارى در حديث ديگرى آمده است:
عبدالرحمن مى گويد: «كعب بن عجرة با من ملاقات كرد و گفت: آيا نمى خواهى به تو هديه اى عطا كنم كه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آن را شنيده ام؟ گفتم: بلى مى خواهم گفت: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال كرديم چگونه بر شما اهل بيت صلوات بفرستيم همانا خداوند سلام دادن بر شما را به ما تعليم كرده است؟ پيامبر فرمود: بگوييد: خداوند بر محمد و آلش درود و صولت بفرست همانگونه كه درود بر ابراهيم و آل او فرستادى ... 9.
و شبيه اين احاديث در صحيح مسلم- كتاب صلاة مبحث تشهد و فرستادن صلوات موقع تشهد- نيز آمده است.
3- نويسنده كتاب معروف «التاج الجامع للأصول» شيخ منصور على ناصف در اين باره توضيحى دارد به اين گونه:
وقتى آيه «ان الله و ملائكته يصلون على النبى يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليما 10 » نازل شد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال شد اما كيفيت سلام بر تو را شناختيم آنگونه در تشهد نماز به ما تعليم داديد كه ما بگوييم: «السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته» اما صلوات بر تو چگونه است؟
پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بگوييد: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست همانگونه كه به آل ابراهيم درود فرستادى ...11.
جالب توجه اينكه در كلام ايشان تفسير آيه شريفه 56 احزاب به ترتيب به توسط رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)براى ما روشن شده است زيرا در آيه فوق اول دستور به «صلوات» (صلوا عليه) و بعد دستور؛ سلم (و سلموا) داده شده است طبق كلام ايشان در بخش اول بايد گفت «اللهم صل على محمد و على آل محمد» و در بخش دوم بايد گفت: «السلام عليك ايها النبى و رحمة و بركاته» كه در نماز مى بايست به همين ترتيب طبق آيه فوق گفته شود، و بايد به اين نكته هم توجه كرد كه صلوات و درود بر پيامبر و آلش واجب است است زيرا در آيه شريفه 56 احزاب «ان الله و ملائكته يصلون على النبى ....» وجوب است، چرا كه مى دانيم امر ظاهر در وجوب است مگر اينكه قرينه اى بر خلاف آن قائم شود و در آيه فوق نه امر به صلوات و سلام بر پيامبر كرده است. و لذا جمعى از فقهاء اهل سنت معتقد به وجوب صلوات در تشهد نماز هستند ابن قدامه فقيه معروف اهل سنت در كتاب خود «المغنى» مى گويد:
در تشهد اول بايد بر پيامبر صلوات بفرسند و بگويد: اللهم صل على محمد و على آل محمد كما صليت على ابراهيم ... و صلوات فرستادن بر پيامبر و آلش در فتواى صحيح واجب است و شافعى و اسحاق نيز بر همين عقيده اند.
سپس از ابن راهويه كه يكى از فقهاء اهل سنت است نقل مى كند به (اينكه) اگر كسى صلوات بر پيامبر در تشهد ترك، كند نمازش، باطل است (سپس مى افزايد) ظاهر مذاهب احمد (پيشواى معروف اهل سنت) نيز وجوب است12.
نويسنده كتاب «التاج الجامع للأصول» در ذيل آيه 56 سوره احزاب «ان الله و ملائكة يصولن على النبى ...» تصريح مى كند كه ظاهر آيه اين است كه صلوات و مسلام بر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) واجب است و اين مطلب مورد اتفاق علماء مى باشد13.
4- فخر رازى نيز در تفسير خود در ذيل آيه 56 سوره احزاب بعد از وجوب صلوات از شافعى نقل مى كند سپس مى افزايد: آية شريف دلالت دارد بر فتواى شافعى زيرا امر «صلو» ظاهر در وجوب است پس در تشهد صلوات واجب است.
بعد مى گويد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال شد كه چگونه بر تو صلوات بفرستيم؟ پيامبر فرمود: بگوييد: خداوندا بر محمد و آلش درود فرست همانگونه بر ابراهيم و آل او صلوات فرستادى ...14.
5- جلال الدين سيوطى در تفسير معروف خود از صحيح بخارى و مسلم و ابو داود و ترمذى و نسائى و ابن ماجه و ابن مردويه و گروه ديگرى از كعب بن عجره نقل مى كند كه مردى خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض كرد:
سلام بر تو را مى دانيم چگونه است اما صلوات و درود بر تو بايد چگونه باشد؟ پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: بگو: «اللهم صل على محمد و على محمد كما صليت على آل ابراهيم انك حميد مجيد اللهم بارك على محمد و على آل محمد كما باركت على آل ابراهيم انك حميد مجيد»
سپس نويسنده تفسير «الدار المنشور» اضافه بر حديث فوق 18 حديث ديگر نقل كرده كه در همه آن ها تصريح شده كه «آل محمد» را بايد به هنگام صلوات ذكر كرد15.
آيا اين احاديث كه به بعضى از آنها اشاره شد كفايت نمى كنند؟ و يا به تعبير سؤال كننده محترم با چه مجوزى شيعيان سلام و صلوات بر امامان خود مى فرستند؟ اين احاديث كه همه آنها از كتب معتبر برادران اهل سنت است آيا مجوز و دليل قانع كننده نمى باشند؟!
نكته دوم اينكه بعضى از ناآگاهان مى گويند: صلوات و درود بر پيامبر و آل او در مقام و منزلت آنها هيچ أثرى ندارد.
ولى سستى اين سخن با توجه به اين كه سير تكاملى انسان هيچ حد و مرزى ندارد و به سوى نامتناهى پيش مى رود، آشكار مى گردد و لذا در بعضى از دعاها كه در تشهد و غير آن خوانده مى شود با صراحت عرضه مى داريم «و ارفع درجته» درجه پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را بالاتر از آنچه هست بالا ببر.
و لذا قرآن مجيد نيز با صراحت مى گويد: «ان الله و ملائكته يصلون على النبى يا ايها الذين آمنوا صلوا عليه و سلموا تسليماً16» خداوند و فرشتگانش بر پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) درود و رحمت مى فرستند اى كسانى كه ايمان آورده ايد بر او درود بفرستيد و سلام گوييد و تسليم (فرمان او) باشيد.
جالب توجه اينكه واژه «يصلون» كه فعل مضارع است دليل بر ادامه اين رحمت است و به يقين هر مسلمانى كه سخن از توحيد و اسلام مى گويد رحمت تازه اى براى بنيانگذار اين آئين نوشته مى شود.
نكته سوم اينكه سؤال كننده محترم در بخشى از سؤال خود آن جا كه مى گويد «اميان امامان با سائر اموات فرق نمى كند و سلام و صلوات بر اموات هيچ اثرى ندارد» گويا آشناى با منابع فقهى و حديثى و كلامى ندارد آيا اين آيه قرآن نيست كه با صراحت مى فرمايد:
«و لا تقولوا لمن يقتل فى سبيل الله اموات بل احياء عند ربهم يرزقون 17» آنان كه در راه خدا كشته مى شوند به آنان مردگان نگوييد آنها زنده هستند و در نزد پروردگارشان روزى مى خورند.
آيا اهل بيت پيامبر و امامان (علیهم السلام) با سائر مردگان مساوى هستند؟ كتابهاى كه دانشمندان اهل سنت درباره سنت درباره فضائل و مناقب آنها نوشته اند در اين باره كفايت نمى كند.
در حديثى كه بين شيعه و اهل تسنن مورد اتفاق بوده و همه قبول دارند پيامبر فرمود «مثل اهل بيت من مثل كشتى نوح است هر كس بر آن سوار شود نجات يافته و هر كى از آن تخلف كند غرق مى شود18» و اين نكته نيز قابل توجه است كه ابن حجر كه يكى از دانشمندان اهل سنت در كتاب خود بعد از نقل حديث معروف «سفينة» مى گويد: مراد از «اهل بيت» فرزندان فاطمه است، هنگامى كه خداوند دنيا را به خاطر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آفريد دوام و بقاء دنيا را به خاطر دوام و بقاء اهل بيت آن حضرت قرار داد (از كلام ايشان استفاده مى شود كه در هر زمانى مادامى كه دنيا هست يكى از فرزندان فاطمه هم بايد باشد و اين همان مطلبى است (كه در منابع حديثى آمده است لولا الحجة لساخت الارض باهلها زيرا كه اهل بيت پيامبر با آن حضرت از چند جهت مساوى مى باشند ... و پيامبر درباره آنها فرمود: خداوندا اينها از من و من از آنها هستم، و باز اهل بيت پاره تن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هستند زيرا مادر آنان فاطمه است كه پاره تن پيامبر بود پس اهل بيت جانشين پيامبر در امان و پناهگاه امت مى باشند و اينكه پيامبر آنها را به كشتى نوح تشبيه كرده است بخاطر اين است كه هر كسى آنها را دوست دارد و به خاطر جدشان آنها را تعظيم نمايد و از هدايت علماء آنها پيروى نماييد از تاريكى مخالفت آنان نجات مى يابد، و هر كسى از آنها تخلف كند در درياى كفران نعمت غرق مى شود و در بيان طغيان و سركشى هلاك مى گردد19.
دقت و تدبر در تشبيه اهل بيت به كشتى نوح حقائق زيادى را مى توند به ما بياموزد از جمله:
1- بعد از پيامبر اسلام طوفانهاى امت اسلامى را فرا مى گيرد و بسيارى را با خود مى برد و در ميان امواج خود غرق مى كند.
2- براى نجات از چنگال خطرات و حوادثى كه دين و ايمان و روح و جان مردم را تهديد مى كند تنها كشتى نجات اهل بيت (علیهم السلام) است و جدائى از آن به يقين مايه هلاكت است.
3- آنچه مايه نجات است تنها محبت و دوستى اهل بيت (علیه السلام) نيست كه بعضى از دانشمندان اسلامى آن را مطرح كرده اند و مى گويند همه مسلمين هل بيت را دوست مى دارند و بزرگ مى شمرند، بنابراين همه اهل نجاتند.
بلكه با توجه به جمله «من تخلف» سخن از تبعيت و پيروى أهل بيت است. مگر فرزند نوح به پدرش محبت نداشت؟ محبت بدون پيروى مايه نجات نيست! احمد بن حنبل يكى از پيشوايان معروف اهل سنت با سناد خود از عائشه نقل مى كند كه رسول خدا (ص) فرمود: جبريل به من (از جانب خداوند) گفت: يا محمد من تمام روى زمين را از مشرق و مغرب زير نظر گرفته و تحقيق و بررسى كردم هيچ انسانى را بهتر از اولاد هاشم (اهل بيت پيامبر) نيافتم20.
آيا باز هم جاى اين است كه گفته شود امامان با سائر مردم هيچ فرقى ندارند آيا اين سخن بر خلاف حديث معروف «سفينه» و حديث «ثقلين» و ده ها نمونه از اين قبيل احاديث نيست! و السلام على من اتبع الهدى
اين بحث را با يك حديث نورانى و پر معنى كه جماعتى از دانشمندان و مفسران معروف اهل تسنن در كتابهاى تفسيرى و حديثى نقل كرده اند پايان مى دهيم مفسر معروف اهل سنت فخر رازى در «تفسير كبير» خود از زمخشرى در كشاف از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل مى كند كه فرمود:
هر كس با محبت آل محمد بميرد شهيد است.
آگاه باشيد هر كس كه بر محبت آل محمد بميرد آمرزيده است.
آگاه باشيد هر كس كه بر محبت آل محمد بميرد توبه اش پذيرفته است.
آگاه باشيد هر كس كه بر محبت آل محمد بميرد با ايمان كامل مرده است.
آگاه باشيد هر كس كه بر محبت آل محمد بميرد فرشته مرگ او را بشارت به بهشت مى دهد.
آگاه باشيد هر كس كه بر عداوت آل محمد بميرد روز قيامت در حالى بر محشر وارد مى شود كه بر پيشانى او نوشته شده است با توجه به اين احاديث آيا صحيح است گفته شود امامان كه آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)مى باشند با ديگران هيچ فرقى ندارند.