ترجمه اسباب نزول
عليرضا ذكاوتي قراگزلو
... الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً...
ترجمه:
امروز است كه ديگر كفار از ضديت با دين شما مايوس شدند، ديگر از آنها نترسيد، و تنها از من بترسيد امروز است كه دين شما را تكميل كردم، و نعمت خود بر شما تمام نمودم، و امروز است كه دين اسلام را براى شما پسنديدم.
تفسیر:
وقتى سال بعد به مكه رفتند صداى لبيك گفتن حجاج يمامه به پيغمبر (ص) رسيد، فرمود
خطيم و يارانش هستند، و يك قربانى از گله مدينه آورده بودند. مسلمانان خواستند بگيرندش، آيه آمد كه حرمت شعائر به نام خدا را رعايت كنيد و لو از غير مسلمان باشد.
زيد بن اسلم گويد: موقعى كه پيغمبر (ص) و اصحابش در حديبيه بودند و مشركان از رفتن به مكه مانعشان شدند، اين بر اصحاب گران آمد و در آن حال جمعى از مشركين به قصد عمره مىرفتند بر ايشان گذشتند. مسلمين گفتند: همچنان كه همكيشان اينان بر ما راه بستند، ما نيز راه اينان را مىگيريم. آيه مورد بحث آمد.
الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ ... (آيه 3). اين آيه روز جمعه، بعد از ظهر روز عرفه در حجة الوداع سال دهم هجرت نازل شد و پيغمبر (ص) سوار بر ناقه عضباء (- گوش شكافته) بود.
عبد الرحمن بن حمدان با اسناد از طارق بن شهاب روايت مىكند كه مردى يهودى نزد عمر آمد و گفت يا امير المؤمنين شما مسلمانان آيهاى در كتابتان مىخوانيد كه اگر بر ما نازل شده بود آن روز را عيد مىگرفتيم. عمر پرسيد آن آيه كدام است؟ گفت: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ ... عمر پاسخ داد به خدا من روز و ساعت نزول آن را هم مىدانم. غروب روز عرفه بود، آن روز كه عرفه به جمعه افتاد. بخارى و مسلم نيز اين روايت را به طريق ديگر آوردهاند.
حاكم ابو عبد الرحمن شادياخى با اسناد از عباد بن عمار روايت مىكند كه ابن عباس آيه بالا را قرائت كرد، و يك يهودى كه آنجا بود گفت: اگر اين آيه بر ما نازل شده بود روز نزول آن را عيد قرار مىداديم. ابن عباس پاسخ داد: اتفاقا اين آيه در يك عيد توأمان نازل شد، جمعه و عرفه با هم <<1>>...
پی نوشت:
(1) مترجم گويد قسمت مورد بحث آيه، بنابر اخبار متعدد و اتفاق شيعيان در غدير خم نازل شده و مربوط به جانشينى على بن ابى طالب عليه السلام است (از جمله ر. ك.: نمونه بنيات دكتر محمد باقر محقق ص ص271-267).
نكتهاى كه به چشم مىخورد حكم تحريم بعضى خوردنىها، و تجويز به هنگام اضطرار در اين آيه هست، كه صدر و ذيل آيه با قسمت ميانى آن ظاهرا وحدت موضوع ندارد