جواب اجمالي:
اولًا: حديث سفينة نوح در سنجش با آيات قرآن و احاديث نبوي، از متن و محتواي عالي برخوردار است.
ثانياً: اين حديث از لحاظ سند، از طرق مختلف نقل شده است و راويان آن از صحابة پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بودهاند.
ثالثاً: از لحاظ روات متروك نبوده بلكه، مورد وثوق و اطمينان مي باشد و پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در خصوص بعضي در آن روايت توثيق خاص فرموده اند.
جواب تفصيلي:
اين روايت از 3 جهت مورد اشكال واقع شده است «اول: ضعف متن، دوم: ضعف سند، سوم: مجهول بودن روات آن.» اينك به بررسي يك يك اين اشكالات مي پردازيم.
اوّل: ضعف متن اين روايت: هر مسلماني كه اعتقاد راسخ به هدايتگري قرآن داشته باشد، هنگام بررسي و تفكر در روايات، در مرحله اوّل، آنها را با ميزان قرآن مي سنجد، تا از هرگونه تشويش اذهان و سردرگمي به دور بماند. آنچه محتواي اين روايت به مخاطب خويش عرضه مي كند، مصداق و مفهوم آيات قرآن است كه خداوند در خصوص اهل بيت (علیهم السلام) نازل فرموده است. از جمله آياتي كه مي توان معيار و ميزان براي اين روايت قرار دارد، آية تطهير است: «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيراً»1 كه به تصريح علماي اهل سنت، در شأن و منزلت اهل بيت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است و خداوند در اين آية مباركه اهل بيت (عليهم السلام) را از هرگونه رجس و پليدي به دور مي داند و تواتر اين آيه كه در باب فضايل اهل بيت نازل شده است، به حدّي است كه اكثر علماي بزرگ اهل سنت به آن اشاره مي كنند2. در مرحلة دوم، اينگونه روايات با ميزان روايات قابل استناد سنجيده مي شوند و از جمله رواياتي كه حديث سفينه را ميتوان با آن سنجيد، حديث ثقلين است كه صحت و درستي آن نزد اكثر علماي اهل سنت به اثبات رسيده است چرا كه كسي نم يتواند در سند و متن و سلسلة روات آن خدشه اي وارد كند و تواتر اين حديث و تعدّد راويان آن، ما را از هرگونه ابهام به دور نگاه مي دارد. پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اين حديث، اهل بيت خويش را در رديف قرآن قرار ميدهد وهمانگونه كه قرآن را كتابي از سوي خدا براي هدايت جامعه و مردم معرفي كرده، اهل بيت خويش را به عنوان عِدل و ثقل ديگر اين ميزان هدايت مي داند و مي فرمايد: «اني تارك فيكم الثقلين او خليفتين كتاب الله، حبل ممدود ما بين السماء و الارض و عترتي اهل بيتي و انهما لن يفترقا حتّي يردا عليّ الحوض»3 يعني: «من از ميان شما مي روم و دو بار گران سنگ يا دو جانشين در ميان شما ميگذارم، يكي كتاب خدا است كه ريسماني است، ميان زمين و آسمان و ديگري عترت و اهل بيت من است و اين دو از هم جدا نميشوند تا (در روز قيامت) نزد حوض كوثر بر من وارد شوند.»
و روايات ديگري كه در شأن و منزلت اهل بيت آمده است، مثل: «اهل بيتي أمان امتي ...4» كه وضوح متن روايت سفينه را روشن ميسازد.
دوم: ضعف سند اين روايت: اين روايت از لحاظ سند بنابر آنچه علماي اهل سنت نقل كردهاند، از صحابه مختلف پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است كه، در اينجا به برخي از ايشان اشاره مي كنيم: 1- حاكم در مستدرك الصحيحين به سند خود از حنش الكتاني از اباذر نقل مي كند و مي گويد: (حاكم نيشابوري) اين حديث نزد مسلم هم صحيح است.5»
2- أبي نعيم در حلية الاولياء به سند خود از سعيد بن جبير از ابن عباس6 3- هيثمي در مجمع الزوائد از عبد الله بن الزبير7. 4- خطيب بغدادي در تاريخ بغداد به سند خود از انس بن مالك8 . 5- سيوطي در الدر المنثور در ذيل آيه 58 سورة بقره، از ابن ابي شيبه از علي بن ابي طالب 96- متقي هندي در كنز العمال از عباد بن عبدالله الأسدي از علي بن ابي طالب(علیه السلام)10 هيثمي در مجمع الزوائد از ابي سعيد الخدري11.
پس اين تواتر طريق و سند روايت و تعدد راويان، هرگونه شبهه را از ذهن بيرون مي كند.
سوم: مجهول بودن روات اين روايت: آنچه مسلم است، روايتي مجهول است كه روات آن قابل استناد نبوده و نزد علماي رجال و حديث شناخته شده و معروف نباشند، يا اگر معروف نزد ايشان باشند، از صحابة نزديك كه ده ها و صدها روايت ديگر را نيز نقل كرده اند، نباشند؛ در حالي كه روات اين حديث شريف، همه از اصحاب نزديك پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و بعض از آنها مثل علي بن ابيطالب (علیه السلام) و ابن عباس و ... از ياران پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مورد وثوق آن حضرت مي باشند و پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در جاي ديگر از آنها بسيار نيكو تكريم و تعظيم مي كند و آنها را بزرگ مي شمرد؛ مثل اينكه در مورد علي بن ابيطالب مي فرمايد: «علي مع الحق و الحق مع علي»12 و «علي مع القرآن و القرآن مع علي»13.
پس اين روايت نه تنها از لحاظ متن، سند و روات ضعيف نيست، بلكه داراي مرتبه اي عالي است و از شمار روايات متواتره است. اگر كسي بگويد با تمام اين مطالب گفته شده، در بعضي از طرق، راويان اين روايت مورد خدشه هستند، در پاسخ مي گوييم، تواتر اين روايت جبران كنندة ضعف سند مي گردد و آن را در شمار روايات قويّه قرار مي دهد.
براي مطالعه بيشتر ميتوان به كتابهاي «سبيل النجاه تتمه المراجعات» نوشتة شيخ حسين الراضي، صفحات 23 و 24، و «دروس في فقه الاماميه» نوشتة دكتر شيخ عبدالهادي فضلي حجازي، چاپ بيروت، 1402 ه-. ق، نشر مؤسسه ام القري، قم ج 1، صفحات 176 تا 181 كه بيش از 70 مدرك براي اثبات اين موضوع ذكر كرده است. مراجعه نمود.