تنظيم متن عربى كتاب سليم و پاورقىها و استخراج مدارك احاديث و آماده سازى فهرستها، طى مراحلى انجام گرفته كه در اين بخش با اشاره به كيفيت انعكاس آن در ترجمه حاضر، توضيح داده مى شود.
از ميان 24 نسخه خطى موجود از كتاب سليم، چهارده نسخه براى مقابله انتخاب شد كه هر يك از آنها داراى جهات ترجيحى از لحاظ قدمت و صحّت و امور فنّى ديگر بوده است.
نسخه هايى كه انتخاب شدهاند، طبق شمارهگذارى در اين ترجمه از اين قرار است:
از نوع «الف» دو نسخه: 5 و 6.
از نوع «ب» شش نسخه: 15، 16، 17، 18، 19، 24.
از نوع «ج» پنج نسخه: 35، 36، 38، 41، 42.
از نوع «د» يك نسخه: 44.
متن اين چهارده نسخه با يك ديگر مقابله شد و موارد اختلاف آنها در يك نسخه دست نويس ثبت گرديد. سپس متن عربى صحيح و كامل كتاب از بين آنها استخراج گرديد و اختلاف نسخه ها در پاورقىها درج شد. البته در مواردى به نسخههاى ديگر هم مراجعه شد و از آنها نيز براى رفع كامل مشكلات متن كمك گرفته شد. ترجمه فارسى حاضر از روى اين متن مقابله شده انجام گرفته است.
در پاورقىهاى متن كتاب، مطالب از چند موضوع خارج نيست:
1. بيان كيفيت اختلاف نسخهها از نظر زياده و نقيصه و اختلاف عبارات و كلمات كه در ترجمه فارسى فقط مواردى كه اختلاف نسخه داراى معناى تازهاى باشد در پاورقى آورده مىشود. در اشاره به نسخهها هم بجاى ذكر هر يك از 14 نسخه، فقط به انواع چهارگانه «الف»، «ب»، «ج» و «د» اشاره خواهد شد.
2. ذكر عين عبارات از مداركى كه حديث سليم را نقل كردهاند و حامل اضافه يا تغييرى است كه معناى تازهاى در بر دارد.
3. آدرس آيات قرآنى موجود در متن.
4. شرح و توضيح جملاتى كه نوعى ابهام در الفاظ يا معانى آن وجود دارد.
5. معرّفى بعضى اشخاص كه نامشان در متن آمده و شناخت آنان لازم است.
6. توضيحات لازم در موارد سؤال انگيز.
7. از آنجا كه قطعههاى تاريخى بسيارى در متن كتاب بصورت اشاره آمده، آن موارد مورد تحقيق قرار گرفت و با استفاده از مدارك معتبر تفصيل آنها در پاورقىها آورده شد. در اين موارد، از زحمات دو عالم بزرگ علامه مجلسى و علامه امينى در دو كتاب گرانقدر بحار الانوار و الغدير حد اكثر استفاده شده است.
در ابتداى هر حديث، عنوانى در چند سطر با عرض كمتر قرار داده شد كه شامل دو مطلب است:
1. شماره حديث، كه از 1 تا 48 مربوط به قسمت اصلى كتاب است و بين همه نسخه ها مشترك است، و از 49 تا 70 مربوط به احاديث نوع «ج» است، و از 71 تا 93 احاديثى است كه از كتب و مدارك حديثى استخراج شده و بعنوان مستدرك آورده است. البته حديثهاى 92 و 93 پس از چاپ متن عربى يافت شده كه در چاپ بعدى متن عربى اضافه خواهد شد.
2. فهرستى از عنوانهاى اصلى و فرعى هر حديث، كه براى اطلاع از محتواى حديث در اوّل آن ذكر شده است.
براى سهولت در مطالعه و درك عميقتر مطالب، متن هر حديث نيز به چند قسمت جداگانه تقسيم شده و براى هر قسمت عنوانى حاكى از مطالب آن قرار داده شد.
از آنجا كه كتاب سليم بعنوان اوّلين مدرك اسلامى مطرح است، استخراج احاديث آن از مدارك بمعناى يافتن مداركى است كه مؤلفين آنها به كتاب سليم بعنوان يك مدرك استناد كردهاند. در نتيجه جمع آورى اين مدارك چند فايده در بر خواهد داشت:
1. شناخت كسانى كه به سليم و احاديث او اعتماد كردهاند.
2. روشن شدن توجه علما و محدّثين به سليم و كتاب او و احاديثش.
3. محكم شدن اصل كتاب با ذكر كسانى كه به نسخههاى آن مراجعه كردهاند.
در استخراج احاديث كتاب از مدارك اسلامى سه مرحله انجام شده كه در آخر هر حديث منعكس است:
1. استخراج مواردى كه مستقيما از نسخه كتاب سليم نقل كردهاند.
2. استخراج مواردى كه با سند متّصل به سليم بدون تصريح به كتابش نقل كردهاند.
3. استخراج احاديث سليم از مواردى كه از غير سليم نقل شده، تا مؤيّدى براى كتاب باشد.
در متن عربى كتاب 12 فهرست تدوين شده كه مهمترين و مفصّلترين آنها فهرست موضوعى است و بوسيله آن براحتى مىتوان تمام مطالب كتاب را بدست آورد.
در ترجمه فارسى، با در نظر گرفتن كيفيت استفاده مطالعه كنندگان، از بعضى فهرستها صرف نظر شد و فقط فهرستهاى زير تدوين گرديد:
1. فهرست آيات قرآن.
2. فهرست اعلام.
3. فهرست قبائل و طوائف و گروهها.
4. فهرست اماكن.
5. فهرست وقايع و روزهاى مهم.
6. فهرست ادعيه.
7. فهرست اشعار.
8. فهرست منابع و مآخذ تحقيق.
9. فهرست مطالب كتاب.
با اين اميد كه ترجمه حاضر گامى ديگر در راه احياى كتاب سليم بعنوان اوّلين ميراث علمى شيعه بحساب آيد و براى فارسى زبانان مايه آگاهى بيشتر از تاريخ و معارف تشيّع باشد.