در آیینه ی اسلامِ غدیر، انصاف ورزیدن در روابط اجتماعی است و مردمان را برادر خود دانستن و همه را در مال خود شریک کردن.
امام (علیه السلام) فرمود:
هرگاه کسی از شما می داند که برادر دینی اش به او احتیاج دارد، نباید در انتظار خواهش و التماس او بنشیند! به دیدار یکدیگر بروید؛ با هم مهربان باشید؛ به یکدیگر بذل و بخشش کنید؛ و منافقی نباشید که قول و فعلش یکی نیست[1].
خط کش و قبله ی علی برای شناخت مومن از منافق بسیار با خط کش های ما و شما و روزگارمان متفاوت است. در فرهنگ امیرالمومنین، منافق بودن فقط در اندیشه نیست، در عدل هم هست.
منافق، مسلمانی است که خود را در لباس اسلام و سلم و صلح و درستی پنهان کرده و گرگ وارگی می کند. آنکه می داند، برادرش بدو احتیاج دارد، اما خودش و کمکش را به او نمی رساند، در مکتب علی منافق است و مسلمان نیست.
می گوید به زیارت یکدیگر بروید، به خانه های هم سر بزنید، از وضع هم باخبر باشید و روزنه ها و خلأهای زندگی یکدیگر را بدانید و پُرَش کنید.
نتیجه ی سخن بالا این می شود:
آنکه خود را مومن مسلمان می خوانی، اگر به دیدن برادرانت نمی روی، اگر با آنان عطوفت و مهر نداری، اگر بر آنان نمی باری، اگر تو برای یاری آنان پیشی نمی گیری؛ مسلمان نیستی که منافقی!
اگر این سخن، سخن امام باشد که هست، و اگر معنای این سخن چنین باشد که هست، و اگر این معنا درست باشد که هست، پس «وَ ما أکثَرَ الضَّجیجَ وَ أقَلَّ الحجیجَ»[2].
ابوبصیر می گوید همراه امام باقر (علیه السلام) به حج رفته بودم. بسیار شلوغ بود و مردم فراوانی آمده بودند. ولوله و صدای ضجّه ی فراوانی به گوش می رسید. به امام عرض کردم:
چقدر حاجیان زیادند و چقدر فریادزنان بسیارند.
امام (علیه السلام) فرمود: نه! چقدر فریادزنان زیادند و حاجیان کمند[3].
در شهر یکی کس را هشیار نمی بینم هر یک بتر از دیگر شوریده و دیوانه
«إنّما المومنون إخوة»[4] آیه ای است از آیات قرآن کریم. هیچ مفسّر و روایتی هم حکم به منسوح بودن این آیه نکرده است.
اگر قرآن ما واجد این آیه است، که هست پس باید به آئین و احکام برادریِ شیعی عمل کنیم. در نظام اندیشه و رفتار امیرمومنان، احکام و آئین برادری در بُعد حداقلی چنین است:
«مومن سیر نمی خوابد با آنکه می داند برادرش گرسنه است[5].»
این حداقل صفتی است که اسلام غدیر برای مخاطبانش بر می شمرد. تأسی و اقتدا به غدیر، اقتدا به مُسَمّی و محتوایِ غدیر است، نه اسم و صورت آن.
پی نوشت ها:
[1] «لَا يُكَلِّفُ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ الطَّلَبَ إِلَيْهِ إِذَا عَلِمَ حَاجَتَهُ تَوَازَرُوا وَ تَعَاطَفُوا وَ تَبَاذَلُوا وَ لَا تَكُونُوا بِمَنْزِلَةِ الْمُنَافِقِ الَّذِي يَصِفُ مَا لَا يَفْعَل»؛ بحارالانوار، ج71، ص224.
[2] مستدرک الوسائل، ج1، ص157.
[3] «... قَالَ أَبُو بَصِيرٍ لِلْبَاقِرِ (علیه السلام) مَا أَكْثَرَ الْحَجِيجَ وَ أَعْظَمَ الضَّجِيجَ فَقَالَ بَلْ مَا أَكْثَرَ الضَّجِيجَ وَ أَقَلَّ الْحَجِيج...»؛ بحارالانوار، ج46، ص261.
[4] سوره حجرات، آیه 10.
[5] « لَا يَشْبَعُ الْمُؤْمِنُ وَ أَخَوهُ جَائِعٌ.»؛ غررالحکم، ص415، ح 9489.