أمين الإسلام طبرسى
ابو على، فضل بن حسن بن فضل طبرسى، معروف به امين الاسلام طبرسى در حدود سالهاى 460 تا 470 هجرى در مشهد مقدس به دنيا آمد.
نسبت
طبرسى را بسيارى از بزرگان، منسوب به طبرستان دانسته اند كه در اين صورت طَبَرسى خوانده مى شود. اما بنابر تحقيق چنين نيست، بلكه طبرسى منسوب به تفرش است و تلفظ آن طَبرِسى است بر وزن تَفرِشى،
زيرا:
اولا: اگر از طبرستان بود نسبت او طبرى مى شد نه طبرسى.
ثانيا: بيهقى در كتاب تاريخ بيهق او را منسوب به تفرش مى داند و با توجه به هم عصر بودن آنان و اينكه هر دو چند سال در بيهق بوده اند و با يكديگر آشنايى نزديك داشته اند قول بيهقى مقدم بر ديگران است.
اشتراك
عنوان طبرسى بيشتر اوقات بر امين الاسلام طبرسى صاحب مجمع البيان اطلاق مى گردد. اما علاوه بر او بر بعضى ديگر از بزرگان نيز اطلاق مى شود از جمله:
1- احمد بن على طبرسى مؤلف كتاب احتجاج كه معاصر امين الاسلام است.
2- حسن بن فضل طبرسى فرزند مؤلف و نويسنده كتاب مكارم الأخلاق.
3- ابو محمد بن فضل طبرسى كه معاصر امين الاسلام است و ابن شهر آشوب از او نيز روايت نقل كرده است و...
خاندان
خاندان طبرسى از خاندانهاى معروف بين شيعيان است.
پدر اوحسن بن فضل، خود از علماى عصر خويش بوده است.
فرزند او رضى الدين، حسن بن فضل طبرسى نيز چون خورشيدى در آسمان علم و زهد و تقوا مى درخشد. او از شاگردان پدر بوده و مؤلف كتب فراوانى از جمله مكارم الأخلاق مى باشد.
نوه امين الاسلام طبرسى نيز دنباله راه پدر و جد خويش را گرفته و كتابى ارزشمند چون مشكاة الأنوار از او به يادگار مانده است.
مشايخ و اساتيد
از مهمترين اساتيد و مشايخ روايت فضل بن حسن طبرسى مى توان به:
1- ابو على طوسى، فرزند شيخ الطائفه، شيخ طوسى
2- حسن بن حسين، جد شيخ منتجب الدين صاحب كتاب فهرست
3- موفق الدين بكر آبادى
4- ابو الحسن، عبيد الله بيهقى
5- شيخ جعفر دوريستى كه از شاگردان شيخ مفيد است، اشاره نمود.
شاگردان
شاگردانى كه توسط عالمى بزرگ و مفسّرى گرانقدر چون طبرسى تربيت شوند يكى از دو ركن اساسى را كه استاد باشد يافته اند و اگر ركن ديگر كه استعداد و تلاش شاگرد باشد را هم داشته باشند در مدتى كوتاه به مقامات بلندى دست خواهند يافت و از ستارگان درخشان آسمان علم و دانش خواهند شد.
شاگردان مرحوم امين الاسلام طبرسى بسيارند، اما از جمله چهره هاى سرشناس آنها مى توان به:
1- فرزند بزرگوار او رضى الدين حسن بن فضل طبرسى، صاحب كتاب شريف مكارم الأخلاق
2- ابن شهر آشوب مازندرانى، مؤلف كتاب معالم العلماء
3- شيخ منتجب الدين صاحب فهرست
4- قطب الدين راوندى
5- عبد الله بن جعفر دوريستى
6- شاذان بن جبرئيل قمى و... اشاره نمود.
تأليفات
بزرگانى چون بيهقى وقتى سخن از تأليفات طبرسى به ميان آورده اند تأليفات او را« كثير» دانسته اند، كه طبرسى داراى تأليفات زيادى است.
اما آنچه به دست ما رسيده به 20 عنوان نمىرسد و قطعا تأليفات او بيشتر از اين مقدار بوده.
از جمله كتب طبرسى عبارتند از:
1- مجمع البيان در تفسير قرآن كه در 10 جلد تأليف شده. اين كتاب از بهترين تفاسير شيعه است و شهرتى جهانى دارد.
2- الكاف الشّاف من كتاب الكشاف، خلاصهاى است از كتاب تفسير كشاف زمخشرى.
3- جوامع الجامع.
مصنف اولين تفسيرى كه نوشت مجمع البيان بود و در آن زمان كشاف زمخشرى را نديده بود اما پس از اطلاع از كتاب كشاف، تفسير جوامع الجامع را نوشت كه به طور مختصر، جامع فوايد مجمع و كشاف باشد.
4- المستمد من البيان( از البيان شيخ طوسى انتخاب شده).
5- الوافي در تفسير قرآن.
6- إعلام الورى بأعلام الهدى، در فضائل ائمه عليهم السلام.
7- تاج المواليد در اَنساب.
8- الآداب الدينية للخزانة المعينية.
9- النور المبين.
10- كنوز النجاح.
11- عدة السفر و عمدة الحضر و...
وفات
مفسر بزرگ قرآن و عالم ربّانى، امين الاسلام طبرسى پس از حدود90 سال زندگى سراسر تلاش و مجاهده در سال548 هجرى در بيهق از دنيا رفت.
بنابر نقل بزرگانى چون علامه سيد محسن امين، طبرسى به مرگ طبيعى از دنيا نرفت؛ بلكه به دست دشمنان به شهادت رسيد، اما از جزئيات شهادت او اطلاعى در دست نيست.
بدن مطهر او را از بيهق به مشهد مقدس انتقال داده و در جوار مرقد امام هشتم شيعيان عليه السلام به خاك سپردند.
مرقد شريف او هم اكنون نيز زيارتگاه شيعيان و ارادتمندان خاندان پيامبر عليهم السلام است.
*رسولى، هاشم
سيّد هاشم رسولى محلّاتى
« سيّد هاشم رسولى محلّاتى»، از نويسندگان و مترجمين معاصر است كه خود در شرح زندگانيش چنين مى گويد:« در رمضان سال در محلات متولد شدم. دوران كودكى تا دوازده سالگى را در محلّات سپرى كردم و تحصيلات ابتدايى را در آن جا نزد برادران مجد كه هر دو معلّم بودند، فرا گرفتم. پس از آن به همراه مرحوم پدرم كه از عالمان محلّات و از شاگردان حاج شيخ عبدالكريم حائرى( ره) بود، به قم آمدم و تا كلاس ششم ابتدايى در مدرسه باقريّه كه در جنوب مدرسه فيضيّه قرار داشت و تحت نظر مرحوم برقعى اداره مى شد، تحصيل كردم.
سپس در اثر تشويق مرحوم پدرش به تحصيل علوم اسلامى پرداختم. قسمتهاى زيادى از دو جلد شرح لمعه را نزد حضرات آية اللّه شهيد صدوقى و حجّة الاسلام شيخ اسداللّه نوراللّهى اصفهانى خواندم. قسمت عمده معالم الاصول را نيز نزد پدرم خواندم و بخشى از مطوّل را نزد آيةاللّه شهيد مطهّرى فرا گرفتم و نيز قسمتهايى از قوانين را از آية اللّه شيخ عبدالجواد اصفهانى و قسمتى از كفايه الاصول را از آيةاللّه مجاهدى تبريزى و قسمت ديگر آن را نزد حضرت آيةاللّه سيّد محمد باقر طباطبائى بروجردى بهره بردم. سپس در درس خارج فقه و اصول حضرت امام( ره) حاضر شدم و بيشترين استفاده درس خارج من، از ايشان بود؛ به طورى كه اغلب درسهاى ايشان را مى نوشتم كه الآن نسخه هاى دستنويس آنها موجود است.
همچنين حدود هفت سال در درس خارج آيه اللّه بروجردى( ره) حاضر شدم. در اين بين مدّتى در درس تفسير مرحوم استاد علّامه طباطبائى هم حاضر شدم و به كمك جمعى از دوستان در استنساخ تفسير الميزان نيز شركت داشتم. همين مسئله سبب شد تا گاه گاهى برخى از مسائل پيچيده و غامض تفسيرى را در جلسات خصوصى از ايشان پرسيده، استفاده هايى ببرم. تا سالى كه امام( ره) به تركيه تبعيد شد، در جلسات درس فقه و اصول ايشان حضور مى يافتم و از آن پس در سال 1344 ش و پس از تبعيد حضرت امام به تركيه، ناچار به تهران هجرت كردم و در محلّه در خونگاه تهران اقامت گزيدم و در مسجد امام صادق( ع) كه تازه بنا شده بود، به اقامه نماز جماعت و بيان احكام الهى و تشكيل كلاسهاى درس براى برادران و خواهران و دانشجويان پرداختم.
متأسّفانه اين برنامه ها با اينكه بسيار سودمند و مورد علاقه اهالى محلّ بود، بيش از حدود چهار ماه ادامه نداشت و با فوت پدرم پايان يافت. در اين سالها، سفرهاى مكرّرى هم به كشور عراق داشتم و چند ماهى هم در نجف اشرف از درسهاى خارج آية اللّه حكيم و آيةاللّه سيّد محمود شاهرودى و اساتيد ديگر استفاده كردم.
پدرم سالها در محلّات و قم سكونت داشت. او ايّام تحصيل را در قم و ايّام تعطيل را در محلّات به ارشاد و تبليغ مى پرداخت.
حدود سالهاى 1330 ش بود كه جمعى از اهالى امامزاده قاسم شميران خدمت آيةاللّه بروجردى آمده، درخواست اعزام عالمى به امامزاده شميران كردند و اتّفاقاً پدرم نيز همان روز براى انجام كارى خدمت وى رفته بود و اين تقارن موجب شد كه مهاجرت به امامزاده قاسم شميران به ايشان پيشنهاد شود كه با اصرار آيةاللّه بروجردى و پس از استخاره، مرحوم پدرم موافقت كرد و سرانجام به تهران مهاجرت كرد و در امامزاده قاسم سكونت يافت.
من نيز تا زمانى كه در قم بودم، در ايّام تعطيل و بهخصوص در تابستان به جاى مرحوم پدرم به محلّات مى رفتم؛ امّا وقتى كه حضرت امام ( ره) را به تركيه تبعيد كردند، بنده نيز به سبب گرفتارى هاى داخلى و محدوديّتى كه از سوى ساواك برايم فراهم شده بود، نتوانستم در قم بمانم و ناچار به تهران هجرت كردم و در مسجد امام صادق( ع)- واقع در محلّه درخونگاه- به اقامه نماز و نشر احكام مشغول شدم. هنوز برنامه هاى تبليغى ام سر و سامانى نيافته بود كه متأسّفانه فوت پدرم پيش آمد و اين برنامه ناتمام ماند.
پس از فوت وى، اهالى امامزاده قاسم نزد آيةاللّه سيّد احمد خوانسارى( ره) رفتند و از ايشان خواستند كه مرا به جاى پدرم به آن جا بفرستد. من نيز به سبب سرپرستى مادر و خواهرانم ناچار به پذيرش اين پيشنهاد شدم و به همان برنامه هايى كه داشتم، ادامه دادم. قبل از پيروزى انقلاب، توفيق بسيارى در تأليف، ترجمه و ساير امور علمى داشتم؛ زيرا اين جا محيطى آرام و بىسر و صدا است و براى تحقيقات علمى، مطالعه، تأليف و ترجمه جاى بسيار مناسبى است.
از همان سالهاى نخست تحصيل، علاقه وافرى به مطالعه حديث، تفسير و تاريخ داشتم و پيوسته در كنار درسهاى صرف، نحو، فقه، اصول و ساير درسها و نيز در اوقات فراغت، از مطالعه كتابهاى تاريخى، تفاسير شيعه و سنّى و احاديث اهلبيت( ع) غافل نبودم و به همين دليل، پيوسته در صدد تهيّه كتابهايى در اين زمينه ها بودم؛ ولى متأسّفانه همواره با اين مشكلات مواجه بودم:
1- نداشتن بودجه كافى براى تهيّه كتاب
2- كمبود اينگونه كتابها در آن روزگار
3- وجود اغلاط فراوان و نامناسب بودن چاپهاى سنگى كتابهاى مورد نظر
به هر صورت، در اثر مراجعه به كتاب فروشى ها و كتابخانه هاى عمومى با برخى از كتاب شناسان و اساتيد فنّ تصحيح و طبع كتاب آشنا شده و از كمكهاى فكرى آنان در راه رفع نياز خود استفاده كردم».
وى در ادامه سخنان خود، به چگونگى شكلگيرى چاپخانه و شركتى جهت چاپ كتب مذهبى اشاره كرده است كه ذكر آن در اين مقال ضرورتى ندارد.
آثار:
برخى از آثار ايشان به شرح زير است:
زندگانى امام حسين( ع)، زندگانى اميرالمومنين( ع)، زندگانى حضرت فاطمه زهرا( س) و دختران آن حضرت، تاريخ اسلام: از پيدايش عرب تا پايان خلافت عثمان، تصحيح اثبات الهداه شيخ حرعاملى( صاحب وسائل الشيعه) در هفت جلد، ترجمه مقاتل الطالبين، ترجمه مفاتيح الجنان محدث قمى، ترجمه قسمت آخر اصول كافى، ترجمه روضه كافى در جلد، تحقيق و بررسى تأليفات شيخ طوسى و شروح و تعليقات آنها، ترجمه سيره ابن هشام در جلد، كيفر گناه، آداب معاشرت در اسلام، راه مبارزه با گناه، تاريخ انبياء در جلد.
*يزدى طباطبايى، فضلالله
درباره تهيه نشده است.
جستجو
دیگر سایت های موسسه
