سيد عبد الله شبر
سيد عبد الله بن سيد محمد رضا شبر از علماى برجسته شيعه در قرن سيزدهم هجرى مى باشد.
وى از بزرگان مجتهدين فقهاى اماميه و ثقات محدثين شيعه اثنى عشريه و عالمى است عامل، عابد، زاهد، متقى و داراى خصال حميده و اوصاف پسنديده و تمامى علوم شرعيه را جامع و با آن همه مواظبت و ممارستى كه در انجام طاعت و عبادات دينيه از قبيل زيارات ائمه ( ع) و برادران دينى و نوافل و فتوى و قضاى حوائج مسلمين و مانند اينها، داشته باز هم در اكثر علوم دينى از فقه و حديث و تفسير و لغت و اخلاق و كلام و اصول فقه و غير اينها تأليفات نافع و بسيارى داشته، و در سرعت و جودت تأليف بى نظير، و در عصر خود به مجلسى ثانى، مشهور و از شيخ كاشف الغطاء، ميرزاى قمى، صاحب رياض، ميرزا مهدى شهرستانى و ديگر اكابر وقت اجازه داشته است.
وى به سال 1188 قمرى در نجف اشرف در خانواده اى علمى، مذهبى به دنيا آمد، از نوجوانى به تحصيل علم و جديت در انجام وظايف دينى همت گماشت و به همراه پدر به كاظمين رفت، نزد وى و نيز سيد محسن اعرجى تلمذ كرد و به مقام بلندى از علم دست يافت، جمعى از علماء همچون شيخ اسماعيل و شيخ مهدى و... از حوزه تدريس وى بهره گرفتند سيد عبد الله شبر دانشورى تلاشگر و پركار بوده، آثار علمى ارزنده بسيارى بر جاى نهاده كه كثرت تأليفات ايشان بر اثر عنايت حضرت موسى بن جعفر عليها السلام بوده است، از او حكايت كردهاند:« امام ( ع) در رؤيا به من قلمى مرحمت فرمود و امر نموده كه بنويس، از آن هنگام به انجام تأليفات بسيار توفيق يافتم.»
تأليفات
بيش از هفتاد عنوان اثر از وى بر جاى مانده است از جمله:
1- حق اليقين فى معرفة اصول الدين
2- الانوار اللامعة فى شرح الجامعه( شرح زيارت جامعه)
3- جامع المعارف و الاحكام( 14 جلد، از جوامع بزرگ حديث شيعه كه احاديث اعتقادى، فقهى، اخلاقى و... را دسته بندى نموده است.)
4- مصابيح الانوار فى حل مشكلات الاخبار
5- مصباح الظلام فى شرح مفاتيح شرايع الاسلام
6- جامع المقال فى معرفة الرواة و الرجال و خلاصه آن.
و كتابهاى ديگر در اخلاق، نجوم، ترجمه نهج البلاغه و ترجمه دعاها و خطبه ها، و اصول. دكتر حفنى داود در مقدمه خود در اين باره مى نويسد: با بررسى اجمالى آثار شبر به امتزاج علوم عقلى و نقلى در بعضى آثار ايشان پى مى بريم قرآن همان روش شيعه در صدر اول بوده كه رؤساى معتزله و زعماء علم كلام از آنها گرفته اند و نقطه قوت آنهاست.
تأليفات قرآنى مؤلف
مرحوم عبد الله شبر داراى چهار نوع تفسير بوده كه بدين ترتيب مى باشد:
1- صفوة التفاسير: اين تفسير داراى 62000 سطر مى باشد در دو مجلد بزرگ به زبان عربى و شيوه روايى دارد و به مباحث ديگر كمتر مى پردازد، مجلد اول از سوره حمد تا سوره يوسف و مجلد دوم از سوره رعد تا پايان قرآن كريم را در بردارد. نسخه عصر مؤلف از مجلد دوم در كتابخانه آيت الله مرعشى نجفى در قم موجود است.
2- الجوهر الثمين فى تفسير القرآن المبين: تفسير وسيط مؤلف مىباشد، در دو جلد بزرگ، جلد اول تا سوره اسراء و جلد دوم آن از سوره اسراء تا آخر قرآن كريم است و بيش از 34000 سطر است. صاحب الذريعة مى فرمايد:« من نسخه خطى آن را كه به خط خود سيّد بود نزد نوه او سيد محمد بن على بن الحسين بن مؤلف ديدهام و جلد اول آن در 18 صفر 1239 هجرى و جلد دوم آن در 19 ربيع الاول 1239 هجرى قمرى به اتمام رسيده است.»
3- تفسير الوجيز: تفسير مورد بحث در مقاله.
4- قصص الانبياء: اين تفسير در يك مجلد به زبان عربى است و در آن آيات مربوط به داستانهاى پيامبران گردآورى شده سپس روايات و اخبار رسيده از ائمه« عليهم السلام» را ذيل هر آيه ذكر و تفسير نموده است. از اين كتاب چند نسخه موجود است از جمله يك جلد به خط مؤلف كه در كتابخانه شاگردش ملا محمد برغانى در كربلا موجود مى باشد.
وفات مفسر
اين عالم بزرگوار به سال 1242 هجرى قمرى در شب پنجشنبه ماه رجب در كاظمين در سن 54 سالگى وفات يافت و در كنار پدرش در رواق حرم مطهر كاظمين عليهما السلام به خاك سپرده شد.