آيا استغاثه و طلب حاجت از غير خداوند جايز است؟

اگر كسى بگويد: اى محمد، حاجت مرا روا كن و منظورش شفاعت و وساطت و دعا براى تعجيل و انجام كار باشد هيچ اشكالى به نظر نمى‏رسد. آيات زيادى داريم كه ظاهرش صدور فعل از بنده خداست؛
- ... وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ ... 1 .
- وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمْ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ...2  .
-  وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمْ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ...  3.
با اينكه بى نياز كننده، تنها خداوند است، ليكن در اين آيات، خداوند- عزّوجلّ پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مؤمنين را نيز رازق و شريك در اغنا وبى‏نيازى دانسته است. علاوه اينكه، صحابه به هنگام گرفتارى به قبر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) متوسّل مى‏شدند.
عسقلانى مى ‏گويد: در زمان خلافت عمر مردم گرفتار قحطى و خشكسالى شدند، شخصى از اصحاب به قبر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) متوسّل شد و گفت: يا رسول اللّه «اسْتَسْقِ لِأُمَّتِكَ فَانَّهُمْ قَدْ هَلَكُوا ...4 ». و شخصيت هايى چون ابن حِبّان و ابن خُزيمه و ابوعلى خلال، شيخ الحنابله در زمان گرفتارى به قبور اهل بيت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) متوسّل مى ‏شدند:
الف- ابن حِبّان (متوفاى 350 ه خ.) در كتاب خود «الثقات» مى ‏گويد: بارها به زيارت قبر على بن موسى الرضا (علیه السلام) رفتم و در مدتى كه در طوس بودم، هر وقت مشكلى بر من عارض مى ‏شد، به زيارت قبر آن حضرت مى ‏رفتم و از خداوند مى‏ خواستم كه مشكلم را برطرف كند و الحمد للَّهِ مشكلم برطرف مى ‏شد و اين معنا را مكرّر امتحان كردم و نتيجه گرفتم.5
ب- ابن خُزيمه؛ همو كه شيخ بخارى و مسلم و به اصطلاح شيخ الاسلام است، شاگردى دارد به نام محمد بن مومل. وى مى‏گويد: به همراه استادم ابن خزيمه و جمعى از اساتيد به زيارت بارگاه قبر على بن موسى الرضا (علیه السلام) در طوس رفتيم، استادم ابن خزيمه چنان در برابر آن بقعه متبركه تعظيم و تواضع كرد كه همگى در شگفت مانديم6 .
ج- ابوعلى خلال، شيخ حنابله مى‏ گويد: هرگاه به مشكلى برمى‏خورم قبر موسى‏بن جعفر (علیه السلام) را زيارت مى‏ كنم و به ايشان متوسل مى ‏شوم و خداوند نيز مشكل مرا آسان مى‏ كند7 .
د- محمد بن ادريس شافعى به قبر ابوحنيفه و احمد بن حنبل به قبر شافعى متوسل مى ‏شدند8 .
مسلمانان، به قبر ابو ايوب انصارى متوسل مى‏ شدند و براى طلب باران به قبر ايشان پناه مى‏ بردند9 .
و- ابن خلكان و ذهبى مى‏ گويند: مردم براى طلب باران به قبر ابن فورك اصفهانى (متوفاى 406 ه خ) متوسل مى شدند10 .
نكته مهم اين است كه بزرگان اهل سنت به صراحت مردم را تشويق به استغاثه و توسل كرده‏ اند.
قسطلانى گويد: شايسته است كه زائر در كنار قبر پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) زياد دعا و استغاثه كند و متوسل شود و طلب شفاعت بخواهد و بى تابى كند و سزاوار است كه خداوند شفاعت پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را در حق او بپذيرد11.
 

• 1. سوره نساء، آیه 5.
• 2. سوره توبه، آیه 74.
• 3. سوره توبه، آیه 59.
• 4. فتح البارى، ج 2، ص 557
• 5. كتاب الثقات، ج 8، ص 456.
• 6. تهذيب التهذيب، ج 7، ص 339.
• 7. تاريخ بغداد، ج 1، ص 120.
• 8. مناقب ابى حنيفه، ج 2، ص 199
• 9. مستدرك حاكم، ج 3، ص 518.
• 10. وفيات الاعيان، ج 4 ص 272- سير اعلام النبلاء، ج 17، ص 215؛ راجع به بخارى و مردم سمرقند مطلبى نيز ذكر شده، رجوع شود به طبقات الشافعيه، 12، 469- و طبقات الشافعيه، ج 2 ص 234.
• 11. المواهب اللدنيه، ج 3، ص 417.