محمّد بن مرتضى مشهور به ملا محسن فيض كاشانى‏

محمّد بن مرتضى مشهور به ملامحسن فيض كاشانى يكى از اكابر علماى اماميّه، در چهاردهم صفر سال 1007 ق در كاشان به دنيا آمد. وى در دو سالگى پدر خود را از دست داد و دايى و عمويش تربيت او را به عهده گرفتند. ايشان مقدّمات علوم را تا سن بلوغ در كاشان و در نزد عمو و دايى فرا گرفت. بيست ساله بود كه براى ادامه تحصيل به اصفهان مهاجرت كرد و از اساتيد برجسته‏ى آن ديار كسب فيض نمود.

از جمله اساتيد اين عالم بزرگ عبارتند از: ملاّ محمدّ تقى مجلسى، شيخ بهايى، ميرداماد، ميرفندرسكى و ملاّصدرا.

ملاّمحسن پس از آن براى كسب علم از سيد ماجد بحرانى به شيراز كوچ كرد و مدّت دو سال به تكميل علم حديث و روايت پرداخت و بار ديگر به اصفهان بازگشت. بعد از آن براى انجام فريضه‏ى حج به مكّه مشرف شده و در آنجا به ملاقات شيخ محمد زين‏الدين عاملى رفته و از آن بزرگوار نيز كسب فيض نمود.

پس از مراجعت از مكّه، وقتى ملاّصدرا از شيراز به شهر مقدّس قم مهاجرت كرد و در روستاى كهك اقامت گزيد، ملاّمحسن و عبدالرّزاق لاهيجى نيز به آنجا رفته و مدّت هشت سال مونس تنهايى او بودند، و در همين دوران بود كه ملاّصدرا دو دختر فاضل و عالم خود را به دو شاگردش ملاّمحسن و ملاّ عبدالرزاق تزويج كرد. سپس ملاّمحسن فيض كاشانى همراه ملاّصدرا به شيراز رفت و بعد از دو سال به كاشان بازگشت و به امر تدريس، تعليم، تبليغ و تاليف و تصنيف مشغول گرديد.

ملامحسن كاشانى در دوران زندگى پربار خود شاگردانى را تقديم جهان تشيّع كرد. از جمله‏ى آن بزرگواران عبارتند از: علم‏الهدى فرزند خود فيض، معين‏الدين فرزند ديگر فيض، عبدالغفور برادر فيض، شاه مرتضى دوّم پسر برادر فيض، ضياءالدين محمّد، ملاّشاه فضل‏الله، ملا محمّدباقر مجلسى، سيّد نعمت الله جزايرى، قاضى سعيد قمى، ملا محمدصادق خضرى، شمس الدين محمّد قمى، شيخ محمدمحسن عرفان شيرازى و بسيارى از علماى ديگر.

سرانجام ملامحسن فيض در سن 84 سالگى، در 22 ربيع الثانى سال 1091 در شهر كاشان از دنيا رفت و در قبرستانى كه در زمان حياتش زمين آن را خريدارى و وقف نموده بود، به خاك سپرده شد.

آثار
بنابر آنچه نقل شده مرحوم فيض نزديك به دويست جلد كتاب ارزشمند در علوم و فنون مختلف تأليف كرده است. برخى از تأليفات اين مرد بزرگ عبارتند از:

1 تفسير صافى.
2 الوافى‏
3 الشافى‏
4 النوادر
5 المحجة البيضاء
6 مفاتيح الشرايع‏
7 اصول المعارف‏
8 علم اليقين‏
9 حقّ اليقين‏
10 عين اليقين‏
11 ضياءالقلب، الفت نامه‏
12 زادالسالك‏
13 شوق المهدى‏
14 ديوان قصائد

*اعلمى، حسين‏
درباره تهيه نشده است.