چرا شيعيان واژه اهل بيت را منحصر در فاطمه و على و يازده فرزند آنها مى دانند؟

چرا شيعيان واژه اهل بيت را منحصر در فاطمه و على و يازده فرزند آنها مى دانند در حالى كه اهل بيت خانواده پيامبر هستند و صدقه بر آنها حرام مى باشد يعنى: پيامبر و آلش، جعفر و آلش، عقيل و آلش، عباس و آلش و زوجات پيامبر (صلى الله عليه وآله)؟

جواب اجمالى:
شيعيان كه اهل بيت را براى امام على (عليه السلام)، فاطمه (عليها السلام)، امام حسن (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) به كار مى برند از آن جهت است كه كلمه اهل بيت از زبان خود پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فقط مخصوص آنها به كار برده شده است، پيامبر اكرم امام على و فاطمه و امام حسن و امام حسين را جمع نمود و كساء خيبرى را روى آنها قرار داد و فرمود اينها اهل بيت من هستند، بار خدايا پليدى را از آنها دور نما و اينها را پاك و پاكيزه گردان.
جواب تفصيلى:
شيعيان از آن جهت اين واژه را مخصوص امام على (صلى الله عليه وآله) و فاطمه (عليها السلام) و امام حسن (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) مى دانند كه در احاديث صحيحه اى كه از طريق فريقين روايت شده است خود پيامبر اكرم واژه «اهل بيت» را براى افراد بالا به كار برده است و فرموده است كه اينهايند «اهل بيت» من و آن در هنگامى بود كه آيه شريف نازل شد (صلى الله عليه وسلم) انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا1 خداوند مى خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و شما را كاملا پاك و پاكيزه سازد.
يكى از مفسران اهل سنت در تفسير آيه شريفه چنين مى گويد: گرچه اهل بيت از نظر لغت تمام اهل خانه و حتى كنيز و غلام را نيز شامل مى شود ولى به طور قطع آنها مراد نيست بنابراين اهل بيت آنهايى هستند كه در حديث پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) نقل شده است بعد حديث را چنين نقل مى كند: ترمذى و حاكم نيز اين حديث را نقل كرده و آن را صحيح دانسته اند (صحيح يعنى در سلسله نقل حديث افراد معتبر و راست گو وجود داشته است) و ابن جرير و ابن منذر و ابن مردويه و بيهقى از چند طريق مختلف و صحيح آن را نقل كرده اند كه ام سلمه (همسر پيامبر) مى گويد: (انما يريد الله ...) در خانه من نازل شد، و در خانه فاطمه (عليها السلام) بود و على (عليه السلام) و امام حسن (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) و رسول خدا (صلى الله عليه وآله) آنها را با عبايى كه بر تن داشت پيچيد و فرمود اينهايند اهل بيت من (خدايا) پليدى را از آنها دور كن و آنها را پاك و پاكيزه گردان.
و در روايت ديگر نقل شده است كه آن حضرت دستهاى خود را از زير كساء (عبا) بيرون آورده و به سمت آسمان بلند نموده و فرمود: «بار خدايا اينهايند اهل بيت من و پليدى را از آنها دور گردان و آنها را پاك و پاكيزه نما» و اين مطلب را سه بار تكرار نمود.
مطابق روايت ديگر پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) كساء (عبا) را بر سر آنها قرار داد و آن را تكان داد، سپس دست خود را روى آنها قرار داده و فرمود: اينهايند اهل بيت من و اينهايند آل محمد، خداوندا رحمت و بركات خود را بر آنها قرار ده چنانكه بر آل ابراهيم قرار دادى كه تو حميد و مجيدى. و در روايت ديگرى كه ... آن را از ام سلمه نقل مى كند آمده است: كه مى گويد من كساء را برداشتم تا من نيز با آنها زير كساء قرار گيرم كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله) كساء را كشيد و فرمود: تو از ميان همسران پيامبر بر خير و نيكى مى باشى2.
بنابراين معناى لغوى اهل بيت كه شامل تمام اهل خانه مى شود حتى كنيز و غلام، به طور قطع مراد نيست. بنابراين مراد از اهل بيت آل عبايند كه امام على و امام حسن و امام حسين (عليهما السلام) و فاطمه (عليها السلام) مى باشند3. حاكم در مستدرك احاديث صحيحى را كه مسلم و بخارى نياورده اند، بيان مى كند ... نيز اين حديث را از ام سلمه نقل كرده است.
باز حاكم حديث ديگرى را نقل مى كند كه: پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) حسنين را روى زانوهاى خود قرار داد و فاطمه (عليها السلام) و شوهر او را نيز نزديك خود قرار داد، سپس جامه اى بر آنها انداخت و آيه (انما يريد الله) را تلاوت نمود و فرمود: «اينهايند اهل بيت من، بار خدايا اهل بيت من سزاوارترند»
ام المؤمنين عايشه مى گويد: روزى رسول خدا (صلى الله عليه وآله) بيرون شد كه عباى بافته از پشم سياهى بر تن داشت و با حسنين (عليهما السلام) وارد خانه شدند و آنها را نزد خود زير عبا قرار داد، سپس فاطمه (عليها السلام) وارد شد و او را نيز زير عبا قرار داد. پس از آن على (عليه السلام) وارد شد او را نيز زير عبا قرار داد و آيه (انما يريد الله) را تلاوت نمود.
ترمذى در سنن اش حديث را از ام سلمه نقل مى كند كه ام سلمه مى گويد: «اى رسول خدا من نيز جزء آنهايم (جزء اهل بيت)؟ فرمود: تو بر جاى خود بأيست و تو بر نيكى مى باشى 4.
ابن كثير در تفسيرش از امام محمد حنبل با سند صحيح حديثى را از انس بن مالك نقل مى كند: رسول خدا هر روز وقتى براى اقامه نماز صبح بيرون مى رفت درِ خانه فاطمه را مى زد و مى فرمود: «اى اهل بيت، وقت نماز است، خداوند اراده نموده كه پليدى را از شما اهل بيت دور كند و شما را پاك و پاكيزه نمايد و اين كار تا شش ماه ادامه داشت.» و در روايت ديگر آمده است كه تا هفت ماه رسول خدا اين كار را ادامه مى داد5. و ابن عربى نيز حديث را چنين شكلى نقل كرده است6.
و نيز در تفسير قرطبى، امام فخر رازى و زمخشرى نيز اين حديث نقل شده است.

• 1. سوره احزاب، آیه 33.
• 2. آلوسى بغدادى، ابى الفضل شهاب الدين سيد محمود، تفسير روح المعانى (دار الفكر) ج 11، ذيل آيه 33 سوره احزاب، ص 14.
• 3. همان، ص 15.
• 4. ابى عيسى محمد بن عيسى بن سوره ترمذى، جامع الصحيح (دار احياء التراث العربى، بيروت) ج 5، ص 351.
• 5. حافظ بن ابى الفداء اسماعيل ابن كثير، تفسير القرآن العظيم (دار القلم، بيروت) ج 3، ص 413.
• 6. ر. ك: احكام القرآن، ابن عربى، ابى بكر محمد بن عبدالله (دار المعرفه، بيروت) ج 3، ص 1538.