آيا به هنگام تشريع اذان، «الصَّلاةُ خَيرٌ مِنَ النَّوم» بود يا پس از آن، به اذان افزوده شد؟

به دلايلى كه در ذيل مى ‏آيد، جزو اذان نبوده است:
الف- روايت صحيحى كه اهل سنت نقل مى ‏كنند، روايت محمد بن اسحاق است و در آن، «الصَّلاةُ خَيرٌ مِنَ النَّوم» وجود ندارد1.
ب- سعيد بن مسيب با صراحت مى‏ گويد: «ادخلت هذه الكلمة في صلاة الفجر2».
ج- امام مالك در «موطأ» تصريح مى ‏كند كه اين عبارت به امر عمربن خطاب به اذان صبح ضميمه شد:
«عن مالك: أنّه بَلَغَهُ انّ الْمُؤَذِّنُ جاءَ الى عُمَرَ بنَ الْخَطّابَ يُؤْذنه لِصَلاة الصّبح، فَوَجَدَهُ نائِماً فَقالَ: الصَّلاةُ خَيرٌ مِنَ النَّومِ فَامَرَهُ عُمَرُ أن يجعَلَها في نِداء الصّبح 3».
«مالك مى‏ گويد مؤذن نزد عمر آمد تا داخل شدن وقت نماز صبح را به او خبر دهد ولى او را خفته يافت لذا فرياد برآورد: «الصلاة خير من النوم؛» نماز از خوابيدن بهتر است. عمر دستور داد تا اين جمله را در اذان صبح قرار دهند.»
د- شافعى آن را مكروه و در يكى از دو قول آن را بدعت مى ‏داند و شوكانى مى ‏گويد: «لَو كانَ لما انكره عَلِيّ وابنُ عُمَر وَطاوس4».
يعنى اگر جزو اذان بود هرگز حضرت على (علیه السلام) و عبداللّه بن عمر و طاووس به آن اعتراض نمى ‏كردند.
ه خ ابن‏جريج از عمر بن حفص نقل مى‏كند كه سعد، نخستين كسى بود كه در خلافت عمر بن خطاب جمله «الصَّلاةُ خَيرٌ مِنَ النَّومِ» را سر داد5.
و- ابن حزم مى‏ گويد: «لا نقول بهذا- الصَّلاةُ خَيرٌ مِنَ النَّومِ لأنَّهُ لم يأت عن رسول اللّه (صلی الله علیه و آله و سلم)» 6.
يعنى ما اين جمله را در اذان نمى‏ گوييم؛ زيرا كه از پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به ما نرسيده است.

• 1. نيل الأوطار، ج 2، ص 37.
• 2. نيل الأوطار، ج 2، ص 37.
• 3. الموطا ج 1، ص 72.
• 4. نيل الأوطار، ج 2، ص 38
• 5. مصنف عبدالرزاق، ج 1، ص 474
• 6. المحلى، ج 3، ص 0 16.